Ook Utrechtse zaken in nieuw boek over wetenschapsfraude

In zijn boek over misstanden in de wetenschap beschrijft Frank van Kolfschooten ook enkele pijnlijke zaken die zich aan de UU hebben afgespeeld. Maar deze zaken zijn niet nieuw. DUB geeft twee exemplaren weg.

Voor zijn nieuwe boek Ontspoorde Wetenschap benaderde Van Kolfschooten 8000 wetenschappers met de vraag of zij voorbeelden kenden van frauduleuze praktijken in de Nederlandse wetenschap. Dat leverde een aantal nieuwe zaken op. Naar aanleiding van de bevindingen van Van Kolfschooten is de VU inmiddels een onderzoek gestart naar de emeritus-hoogleraar Culturele Antropologie Mart Bax die hele veldonderzoeken in onder meer Kroatië zou hebben verzonnen.

Ook vroeg Van Kolfschooten de universiteiten om alle uitspraken in integriteitskwesties die er sinds 2005 op de betreffende universiteiten gespeeld hebben. Dat bleek niet overal even makkelijk te gaan. Hij kwam tot de conclusie dat universiteiten zaken graag onder de pet houden. Zo laakt hij ook de medewerking van de Universiteit Utrecht.

In het boek staan nu geen nieuwe onthullingen over Utrechtse zaken, wel komen affaires uit het meer en minder recente verleden voorbij. Enkele Utrechtse casussen waren ook al opgenomen in het boek dat Van Kolfschooten in 1993 schreef over bedrog in de Nederlandse wetenschap, nu voegt Van Kolfschooten daar drie plagiaatzaken aan toe die in het afgelopen decennium opzien baarden in Utrecht.

Zo belicht Van Kolfschooten de discussie in 2006 rondom een proefschrift dat de bekende strafpleiter en UU-hoogleraar Geert-Jan Knoops schreef voor de National University in het Ierse Galway. Een commissie oordeelde dat Knoops weliswaar slordig was omgegaan met bronvermeldingen, maar dat er geen sprake was van ernstige omissies. Ook de UU vond dat maatregelen niet nodig waren.

Een tweede Utrechtse zaak is die rondom de neurowetenschapper Margriet Sitskoorn, bij het grote publiek onder meer bekend van televisie-optredens bij de IQ-quiz. Weekblad Vrij Nederland betichtte haar in 2007 van plagiaat in een wetenschappelijk artikel. De zaak leidde uiteindelijk tot een berisping van Sitskoorn. De Universiteit van Tilburg liet zich door de aantijgingen niet weerhouden Sitskoorn als hoogleraar aan te stellen.

Ook de vreemde gang van zaken rondom het vertrek van de jurist Arthur Pleijsier bij de UU komt aan bod. Via een anonieme zending met kopieën werd Pleijsier eind 2002 beschuldigd van plagiaat. De papieren kwamen niet alleen bij collega’s, buren en kennissen terecht, maar onder meer ook bij de toenmalige redactie van het U-blad. Pleijsier vermoedde dat deze actie te maken had met zijn kandidatuur voor een hoogleraarschap. Uiteindelijk bleek een student-assistent van Pleijsier verantwoordelijk voor het plagiaat, maar de sfeer binnen de Utrechtse disciplinegroep Belastingrecht was verpest. Pleijsier besloot in 2003 over te stappen naar het bedrijfsleven.

Van Kolfschooten beschrijft verder de nasleep van misschien wel de beruchtste plagiaataffaire in Nederland: die rondom de Leidse hoogleraar René Diekstra. DUB schreef in april over de kritiek de Utrechtse decaan Willem Koops en rector Hans Stoof hadden op de aanstelling van Diekstra bij de Zeeuwse Roosevelt Academy, een dependance van de UU. De naspeuringen van Van Kolfschooten naar de legitimiteit van de door de Zeeuwse instelling toegekende hoogleraarspositie aan Diekstra lopen echter dood.

Een Utrechtse casus waar het ging om mogelijke belangenverstrengeling haalde het boek van Van Kolfschooten niet. De journalist beschrijft deze echter wel op zijn weblog. Artsen en apothekers ontvingen in 2009 de resultaten van een door een farmaceutisch bedrijf betaald onderzoek naar maagklachten bij patiënten die aspirines gebruikten ter voorkoming van een beroerte of infarct. Deze werden vermeld op papier van het UMC Utrecht en ondertekend door de Utrechtse hoogleraar vaatchirurgie Frans Moll en een naaste collega. In dagblad Trouw werd geklaagd dat dit gezien kon worden als reclame voor een therapie van het betrokken bedrijf. Moll was het niet eens met de aantijgingen, zo is op het weblog te lezen, maar een commissie oordeelde dat hier de wetenschappelijke integriteit in het geding was.  

DUB geeft twee boeken weg aan site-bezoekers die voor 21 november een mail sturen ovv ontspoorde wetenschap naar prijsvraag@dub.uu.nl. Inzenders met een pakkende slogan of mooi citaat  over onderzoeksfraude maken de meeste kans.