Oude rot Krijn de Jong: 'Wij moeten mensen dusdanig goed opleiden dat ze naadloos instromen in de industrie'

“Ik heb talloze papers geschreven en ben genoeg geciteerd. Mijn hoogste doel is nu om een volgende generatie op te leiden. Mensen zoals Jovana, die via hun onderzoek bijdragen aan een duurzamere samenleving. Dat is nu mijn droom”, aldus ‘oude rot’ Krijn de Jong (62). De hoogleraar Anorganische Chemie & Katalyse begon zijn carrière bij Shell Research. Na vijftien jaar trok de wetenschap dusdanig hard aan hem, dat hij transfereerde naar de Universiteit Utrecht.

Ook Jovana Zečević (33) is overgestapt. Van Servië, via Duitsland, naar Nederland. “Als masterstudent ging ik vooral naar het buitenland om andere culturen te ervaren, niet omdat het niveau hoger is dan in Servië. Gaandeweg ben ik erachter gekomen dat mijn wetenschappelijke toekomst in landen als Nederland of Duitsland ligt. Ik ben verwend geraakt door het niveau hier. Natuurlijk is het moeilijk om zo ver weg te wonen van familie en vrienden. Maar soms moet je dingen opofferen in het leven en het beste maken van de gegeven omstandigheden”, aldus ‘jonge hond’ Zečević, die inmiddels een aanstelling heeft als universitair docent.

Wilgentakken omzetten in plastic tasjes
De Jong en Zečević doen onderzoek naar katalysatoren, oftewel stoffen die een chemische reactie versnellen. Die reacties vinden plaats op het niveau van nanodeeltjes van ongeveer een miljardste meter. De Jong: “Wij vragen ons af hoe je parameters zoals de maat, compositie en vorm van die nanodeeltjes kunt beïnvloeden door synthese, dus door van verschillende materialen een nieuwe stof te maken. Met elektronenmicroscopie kun je zichtbaar maken wat er op dat niveau gebeurt, daarin is Jovana wereldwijd een van de meest gerenommeerde experts.”

Dankzij een katalysator met precisie op nanometerschaal is het de twee onderzoekers gelukt om een schonere vorm van diesel te ontwikkelen, waarover ze hebben gepubliceerd in Nature. Momenteel werken ze hard aan het omzetten van wilgentakken in plastic tasjes. Zečevićs grootste droom is om nog een keer een milieuvriendelijk proces of duurzame energiebron te ontwerpen die breed wordt gebruikt in de samenleving. Zečević: “Vergelijk het maar met een farmaceut, die wil ook hét medicijn tegen kanker ontwikkelen. Ik heb chemical engineering gestudeerd en altijd het belang ingezien van onderzoek dat dichtbij de samenleving staat. Fundamenteel onderzoek is prima, maar het doel moet toch altijd een soort eindproduct zijn.”

Uitstapje naar de industrie
De Jong wilde vooral verandering in zijn leven toen hij wegging bij Shell. Wat trok hem zo in de wetenschap? De Jong: “Op de universiteit heb je maar drie dingen nodig voor je onderzoek: een goed idee, financiering en – het belangrijkste – goede mensen. Aan alle drie kun je werken. In tegenstelling tot in de industrie, daar heb niet zoveel invloed op hoe het onderzoek zich ontwikkelt. Omdat ik bij Shell ook geen managementfunctie wilde, had ik zo mijn twijfels of de tweede vijftien jaar van mijn carrière daar net zo spannend zouden worden als de eerste. In mijn Shell-tijd heb ik mooie mensen ontmoet, genoten, veel bijgedragen en nog meer geleerd. Maar ik kan niet zeggen dat ik nu iets mis aan werken in de industrie.”

Zečević: “Ik ben wel jaloers op Krijn. Door zijn Shell-ervaring weet hij hoe dingen gaan in het beroepsveld, dat is belangrijk. Ik zou zelf ook wel een uitstapje naar de industrie willen, al ben ik momenteel erg blij met waar ik ben. Wat ik vooral wil, is goede wetenschap bedrijven. Waar het ook is.”

De Jong: “De belangrijkste taak van de universiteit is mensen opleiden. Je zou kunnen zeggen: het is niet in de eerste plaats aan ons om schonere processen te ontwikkelen, dat doet de industrie. Maar wij moeten de mensen dusdanig goed opleiden dat ze naadloos kunnen instromen in de industrie. Dus moet het onderzoek dat wij doen, ook aansluiten. Bedrijven zoals Shell zijn momenteel heel hard bezig met het ontwikkelen van aardolie-alternatieven voor bijvoorbeeld plastics en brandstoffen. De kennis die de nieuwe generatie bij ons leert, gaat ook weer over naar de industrie. Daarom moet een universiteit niet alleen blue sky research (waarvan de implicaties voor de samenleving niet meteen duidelijk zijn, red.) doen, maar ook praktisch gericht onderzoek.”

‘Relax en focus op lange termijn’
Wat is het belangrijkste advies dat de oude rot kan meegeven aan de jonge hond? De Jong: “Een academische carrière is een marathon, geen sprint. Het gaat erom dat je op de lange termijn presteert. Daarom zou ik willen zeggen: relax en focus niet te veel op de korte termijn. Als universiteit zouden wij het ook als een langetermijninvestering moeten zien, in plaats van jonge mensen opjagen en ze ieder jaar afrekenen op hun prestaties. Jonge onderzoekers voelen permanent de druk van veel papers schrijven en beurzen binnenhalen. Daar komt de onzekerheid over tijdelijke contracten nog eens bovenop.”

Zečević: “Door die tijdelijke contracten ervaren mensen te veel druk en voelen ze zich ondergewaardeerd. Je ziet dat dit wereldwijd nu al behoorlijk wat impact heeft op de dynamiek en kwaliteit van de wetenschap. Soms weerhoudt het goede onderzoekers er zelfs van om in de wetenschap te blijven werken. Maar uiteindelijk gaan sommige van ons toch mee met die druk en onzekerheid omdat we van de wetenschap houden.”

De Jong: “Mensen met een senior positie zoals ik hebben een verantwoordelijkheid om wat voor jonge mensen te doen. Het systeem van de universiteit kun je niet eenvoudig veranderen. De universiteit wil bijvoorbeeld binnen het gestelde budget meer vaste mensen aannemen, maar dat is lastig. Binnen de onderzoeksgroep kan ik wel wat doen. Zo doe ik mijn best om goede condities te realiseren voor getalenteerde jonge mensen in mijn team, zoals Jovana.”

De Jong over Zečević: "Jovana heeft als promovenda al voortreffelijk onderzoek gedaan, zo was ze bijvoorbeeld eerste auteur van een publicatie in Nature. Dat illustreert hoe uitmuntend ze is. Ze heeft veel oog voor detail. Niet alleen past ze dat toe in het veld van elektronenmicroscopie, maar ze weet de details ook te relateren aan de grotere wetenschappelijke vragen die er spelen. “Dat is tegelijk ook een punt waarop ze moet letten. Op een gegeven moment moet je stoppen met nóg meer onderzoek doen, een streep zetten onder je werk en doorgaan. Dat vindt Jovana moeilijk. Maar inmiddels heeft ze steeds beter geleerd om hiermee om te gaan.”

Zečević over De Jong: "Krijn is een fantastische mensenmanager. Hij geeft feilloos leiding, is een geweldige docent en speelt in op iedereens krachten en zwakheden. Binnen ons multiculturele team bestaat er consensus: Krijn is een geweldige baas. “Minder aan hem? Zijn leeftijd en aanstaande pensioen, dat maakt me boos, ha, ha. Wat soms lastig aan hem is, is dat hij het niet altijd doorheeft wanneer hij geen gelijk heeft. Soms weet ik dat mijn studenten en ik gelijk hebben, maar krijgen we hem daar niet van overtuigd. Gelukkig heb ik eindelijk een strategie gevonden die werkt.”