Over bedreiging wetenschappers: ‘Daar moeten we als maatschappij iets mee’

Het naar de achtergrond verdwenen coronavirus werd plots, zo vlak voor de Collegetour op 6 oktober, weer urgent. Twee dagen ervoor kondigde het RIVM de najaarsgolf aan.

Ondanks een verdubbeling van het aantal coronabesmettingen in een week tijd en een snelle stijging van ziekenhuisopnames, is het virus “minder dwingend” in Koopmans werk. “We zitten in een andere fase”, vertelt de viroloog. “De impact van het virus is kleiner: er is veel meer immuniteit.”

Met de komst van nieuwe ‘coronaminister’ Kuipers verandert ook het beleid. “Iedereen heeft de mogelijkheid gekregen om een vaccin te nemen. We gooien het nu over een andere boeg. Een deel van de verantwoordelijkheid leggen we terug bij de maatschappij.”

Snijzaal
En dus zit Koopmans er rustig bij. In het Anatomiegebouw aan het Veeartsenijpad waar het gesprek plaatsvindt, zat van oudsher de faculteit Diergeneeskunde. Ze vertelt over de eerste keer dat ze de snijzaal binnenloopt: een moment dat haar herinnering aan het Anatomiegebouw sterk bepaalt. “Op lange tafels lagen afgesneden paardenhoofden en het stonk er naar formaline", vertelt ze. "Even heftig.”

Koopmans’ diepgewortelde fascinatie voor de diergeneeskunde en haar drang om zich los te maken van haar ouderlijk huis op het Limburgse dorp Steyl, leidde haar in 1974 naar de grote stad Utrecht. Regelmatig sloot ze haar avonden af in studentendisco de Woolloomooloo, waar ze vlak bij woonde. 

Bedreigingen
Na haar studie begint ze aan haar carrière als viroloog. Op dit moment is Marion Koopmans hoogleraar, adviseur van de Europese Commissie en lid van het onderzoeksteam van de WHO. De UU riep haar begin dit jaar uit tot Alumnus van het Jaar. 

Bij het grote publiek krijgt Marion Koopmans vooral naamsbekendheid als lid van het Outbreak Management Team (OMT). Al ruim twee jaar adviseert zij het kabinet over de volgende stap in de coronapandemie. Die rol levert haar bedreigingen op van anti-vaxxers.

Hoe gaat ze om met de mensen die vijandelijk tegenover haar aanbevelingen staan, vraagt een pas afgestudeerde student van Bestuur & Beleid. “Gek genoeg ben ik er inmiddels een beetje aan gewend”, vertelt Koopmans.

Ze benadrukt dat het belangrijk is om te snappen wat er bij deze mensen speelt, al gaat ze met de extreme groepen niet in gesprek. “Het heeft denk ik geen zin. En ik heb er privé en professioneel last van: ik kan mij niet meer vrij bewegen”, vertelt ze. Over de mensen die een grens over gaan, is ze stellig: “Daar moeten we als maatschappij echt iets mee.”

Mens en dier
De coronapandemie sterkt nog meer Koopmans' overtuiging van het belang van de virologie in de volksgezondheid. “Ik ben meer dan ooit gemotiveerd”, antwoordt zij op de vraag van een student hoe de pandemie haar interesse in het vakgebied heeft beïnvloed.

“Ik ben al lange tijd gefascineerd door het fenomeen wat er precies gebeurt op het grensvlak tussen dier, mens en omgeving en wat er gebeurt als je daar toch wat meer mee gaat rommelen. Zo’n virusuitbraak is dan wat je krijgt.”

Hoewel het coronavirus de wereld opschudde, zijn we volgens Koopmans te weinig doordrongen van de rol die de mens speelt in de uitbraak van virussen. Hoe de groeiende populatie van mens en dier de evenwichten in ons ecosysteem verstoort. Ook de politiek bespreekt dit te weinig. “Hoe breng je dit soort lastige thema’s beter over het voetlicht”, vraagt Koopmans zich daarom af. “Daar heb ik een rol in als wetenschapper, maar ook als wereldburger.”