Ramadan van start: tentamens op een lege maag

Annelies Waterlander vraagt haar studievriendin Sara (21) hoe ze de ramadan combineert met het maken van tentamens. “Het wordt een uitdaging”, verzucht Sara terwijl ze een hap neemt van haar wokmaaltijd.

Sara is mijn studiegenoot van Islam & Arabisch en net zoals ik tweedejaars student. We zijn allebei druk met de laatste loodjes van dit studiejaar. Hoewel we dezelfde tentamens moeten maken en we voor dezelfde vakken papers moeten inleveren, is er een verschil tussen haar tentamenperiode en die van mij. Zij moet hem combineren met de ramadan die donderdag 18 juni is begonnen - ik niet.

Ik maak me zorgen over de ramadan in combinatie met mijn tentamens

De avond voordat de islamitische vastenmaand begint waarin moslims tussen zonsopkomst en –ondergang niet eten en drinken, eten we nog een laatste keer bij haar favoriete eettentje. Omdat het straks een maand niet meer kan; het restaurant is na zonsondergang al dicht. “Ik verheug me op de ramadan, maar tegelijkertijd zie ik er tegen op. Ik maak me zorgen over de ramadan in combinatie met mijn tentamens”, zegt Sara.

“Ik heb al een keer eerder een tentamen niet gehaald omdat ik toen aan het vasten was”, zegt ze. “Dat was twee jaar geleden toen ik nog op de lerarenopleiding Frans zat en in de zomervakantie een inhaal-tentamen had. Ik kon mijn hoofd echt niet bij de luistertoets houden die ik moest maken. Ik zakte dus. Gelukkig heb ik dat tentamen toen mogen herkansen op een moment buiten de ramadan. Mijn propedeuse hing namelijk af van die toets.”

De tentamenperiode is geen reden om het vasten te verbreken

Sara en veel  andere islamitische studenten bevinden zich nu in een spagaat. Ze begrijpen dat het onmogelijk is om de tentamenperiode te verplaatsen – hoewel er in Engeland een discussie wordt gevoerd om dit wel te doen voor de eindexamens om te voorkomen dat islamitische studenten onderpresteren. Ook realiseren ze zich dat niet vasten ook geen optie is.

Althans dat maakt Imam Azzedine Karrat duidelijk tijdens een lezing voor de Utrechtse multiculturele studentenvereniging Insan. “De tentamenperiode is geen reden om het vasten te verbreken”, reageert hij op een vraag van een studente. De volle zaal lijkt enigszins teleurgesteld. Een exceptie had de islamitische studenten uit de spagaat gered. Gelukkig krijgt de imam de zaal weer snel aan het lachen als hij zijn verhaal vervolgt. “We moeten niet lui worden tijdens de ramadan. Ga niet naar college in een joggingbroek als je dat normaal gesproken ook niet doet. Wees geen zombie tijdens de ramadan.”

Ik ben van plan ’s nachts te gaan studeren in plaats van overdag

Overigens wel iets waar ik bang voor ben als ik het studieplan van mijn klasgenoot Sara hoor. Ze wil haar hele dag- en nachtritme omgooien, vertelt ze terwijl ze de bak witte rijst met garnalen eet. “Ik ben van plan ’s nachts te gaan studeren in plaats van overdag. Als je na zonsondergang eet en drinkt heb je weer energie, dus ik denk dat dat effectiever is dan overdag studeren. Ik vind het al zo moeilijk om mij te concentreren, helemaal als ik niet heb gegeten en mijn koffie niet heb gehad.”

Dat betekent dat Sara na zonsondergang ongeveer vijf uurtjes heeft om te eten en te studeren. Want van ongeveer drie uur ’s nachts tot tien uur ’s avonds wordt er nu gevast in Nederland. “Het is een echte uitdaging. Tegelijkertijd is het ook een goede test voor volgend jaar. Dan wil ik afstuderen en valt de ramadan wéér tijdens de tentamenperiode. Dit jaar is dus een goede oefening voor volgend jaar.”

Ben je dan niet bang dat je je tentamens niet haalt?

Dat de Ramadan invloed gaat hebben op haar cijfers betwijfelt Sara geen moment. Tijdens de ramadan legt ze de lat minder hoog dan normaal. “Ik ga heel effectief studeren de komende week. Dat betekent dus ook dat het me niet uitmaakt wat voor cijfer ik haal.  Als mijn eindcijfer maar voldoende is.” “Ben je dan niet bang dat je je tentamens niet haalt?”, vraag ik aan Sara. “Nee”, zegt ze resoluut. “God heeft gesteld dat vasten goed voor ons is. Dat betekent dat als ik een tentamen niet haal doordat ik aan het vasten ben, dat vast beter voor mij is.”

Hoewel op fluistertoon, hoor ik in mijn omgeving soms ook andere geluiden. Af en toe biecht een islamitische vriend of vriendin op te spelen met de gedachte om niet te vasten op tentamendagen. Als je een heel blok je best hebt gedaan, dan is het zonde dat al dat harde werken door een dag vasten in de soep valt. “Het ligt eraan hoe ik me op een tentamendag voel”, vertelt een vriendin die liever niet bij naam in dit stuk vermeld wil worden. Niet vasten is namelijk een taboe. “Door niet te drinken kan ik weleens hele erge hoofdpijn krijgen. Als ik een tentamen moet maken, dan wil ik dat de hoofdpijn verdwijnt. Als ik weet dat daar een paracetamol en een glas water voor nodig zijn, dan doe ik dat.”

In dat geval wil ik ook nog wel een biertje

Sara zegt niemand te kennen die overweegt het vasten een dag over te slaan om een tentamen te halen. Maar dat kan ook te maken hebben met het feit dat het onderwerp een taboe is, legt ze uit. Ze slikt de laatste korrel van haar rijst door en zegt lachend: “Zo en nu wil ik een ijsje. Het is mijn laatste dag, dus nu kan het nog.” Ze valt even stil en zegt hard lachend: “In dat geval wil ik ook nog wel een biertje.” Als ze mijn verbaasde gezicht ziet, zegt ze: “Grapje”.