Rens Voesenek belt journalisten in plaats van omgekeerd

Een doorbraak, de “heilige graal in de overstromingsbiologie”. Rens Voesenek, naast hoogleraar ook vice-decaan van de faculteit Bètawetenschappen, is erg trots op het onderzoek waarover hij en collega-biologen uit Nederland, Duitsland en Italië onlangs publiceerden in Nature.

“Al 40, 50 jaar wordt er gezocht naar het mechanisme waardoor planten weten dat ze onder water staan. Dat was volstrekt onbekend”, vertelt Voesenek. Sommige plantensoorten overleven overstromingen, andere verzuipen bij teveel water. Hoe het kan dat de ene soort zich aanpast aan natte omstandigheden, en de andere niet, dat was tot voor kort een mysterie.

De ontdekking dat sommige planten bij een overstroming hun adem kunnen inhouden door de werking van het eiwit RAP2.12 kan cruciaal zijn om de groeiende wereldbevolking te blijven voeden, zegt Voesenek. “Door klimaatverandering komen er steeds meer intensieve periodes van neerslag. We kunnen nu gewassen beter bestand maken tegen water door genetische modificatie of door inkruisen, en ze verbouwen in natte gebieden waar ze normaal niet overleefden. Zo kunnen we ondanks klimaatverandering meer monden voeden.”

Talloze media besteedden aandacht aan het plantenonderzoek. Niet in de laatste plaats door de niet geheel gebruikelijke pr-aanpak die Voesenek samen met de voorlichters van de universiteit bedacht. Na het versturen van het persbericht pakte hij de telefoon en ging hij zelf bellen met journalisten.

In plaats van wachten op een belletje van een journalist zelf de telefoon pakken. Hoezo dat?
“Journalisten hebben maar minder dan een seconde per persbericht de tijd dus ze gaan diagonaal door al die berichten heen. Maar als je uitlegt waar het onderzoek over gaat, en waarom het belangrijk is, dan gaat er een wereld voor ze open. Zeker als je er bij vertelt dat je ook nog leuke foto’s hebt. En zo is dat balletje gaan rollen.”

“Ik heb ook naar de De Wereld Draait Door gebeld. Ik zit nu in ‘de map’. Dat betekent dat ze het interessant vinden, maar dat ze wachten op een actualiteit. Ik zei: Thailand is toch actueel? Maar dat was al oud nieuws, vonden ze. Hoogstwaarschijnlijk hoor ik daar niks meer van, maar ja, nooit geschoten is altijd mis.”

U bent drie keer op de radio geweest. Is het lastig om het onderzoek in een paar minuten uit te leggen?
“Ik denk dat het mij redelijk is afgegaan. Dat komt wellicht omdat ik vroeger een tijdlang voor de klas heb gestaan, dan ben je gewend om complexe materie eenvoudig uit te leggen. Maar wat ook helpt, is het voorgesprek met een redactie-medewerker, daarin stem je af wat je wel en niet gaat noemen.”

Wat telt zwaarder, een artikel in een landelijk dagblad of in een vaktijdschrift?
“Het is allebei erg belangrijk. Als wetenschapper is de erkenning door vakgenoten natuurlijk enorm belangrijk, maar je hebt als wetenschapper ook een publiekstaak. Ik vond het heel eervol dat er een groot stuk in het NRC stond. De Volkskrant en NRC, dat zijn twee dagbladen die ik hoog acht.”

“Ik vind dat wij een maatschappelijke taak hebben om uit te leggen wat wij met het belastinggeld van de burger doen. Ik vind het ook belangrijk om uit te leggen dat je vaak jaren bezig bent met fundamenteel onderzoek voordat je toe bent aan een toepassing. Tegenwoordig moet er - onder invloed van dit kabinet ook - morgen, of liefst gisteren al een toepasbaar resultaat liggen. Dat gaat gewoon niet altijd, dus elke kans die ik krijg om dat uit te leggen, zal ik oppakken.”

Heeft u de media nog op fouten kunnen betrappen?
“Absoluut niet. Daar waar mogelijk, want soms plaatsen ze iets zonder dat je het weet, vraag ik of ik het artikel voor publicatie mag lezen. Dat doe ik ook bij jou zometeen. Journalisten zijn vaak ook blij dat je ze helpt om het beter uit te leggen.”

Stel, een journalist trekt allerlei verkeerde conclusies uit een onderzoek. Wiens verantwoordelijkheid is dat, die van de wetenschapper of die van de journalist die zijn werk niet goed gedaan heeft?
“Ik vind dat de wetenschapper die verantwoordelijkheid draagt. De journalist heeft een heel ander beroep. Die moet een buitengewoon leesbaar stukje maken en is vaak geen expert op het terrein. Hoe kan je dan verwachten dat die journalist het perfect en foutloos opschrijft?”

Journalisten bellen, stukken nalezen: u bent er maar druk mee!
“Maar het is het ook wel waard. Ik vind dat wij als wetenschappers die rol moeten vervullen. Maar de tijd die het kost, valt alles bij elkaar wel mee hoor. Dat bellen en stukjes nakijken heeft denk ik gezamenlijk een halve dag werk gekost. Dat is niks op twee jaar onderzoek.”

Foto boven: Ole Pedersen
Foto onder: Rens Voesenek

Ook een leuk verhaal voor Uitgeperst? De serie Uitgeperst verscheen voor de zomer iedere week. In het nieuwe seizoen komt de rubriek op onregelmatige tijden terug. Heb je als onderzoeker (student of medewerker) ook een bijzonder media-verhaal? Laat het dan aan ons weten!