Rouwen past niet in het leven van een twintiger

Ik las Je bent jong en je rouwt wat, het debuut van Lisanne van Sadelhoff dat in februari verscheen. Van Sadelhoff (30) doorliep de School voor Journalistiek en studeerde daarna af als Neerlandicus aan de Universiteit Utrecht. In haar boek schrijft ze hoe haar moeder, Paola, kanker krijgt en overlijdt, maar waar het vooral om gaat in dit boek is de periode daarna. Je leest hoe Van Sadelhoff, als een moederskind zonder moeder en als hypersociale twintiger, haar leven weer probeert op te pakken na haar Paola’s overlijden.

Als je vader dood gaat, dan ga je rouwen

Veel passages in Van Sadelhoffs boek zijn erg herkenbaar voor mij en dat is niet vreemd. Ik verloor vorig jaar als 23-jarige mijn vader aan kanker. En als je vader dood gaat, dan ga je rouwen. Dat is een feit. Dat weet iedereen. Maar hoe dat moet of wat dat precies inhoudt dat weten zowel Van Sadelhoff als ik eigenlijk nog steeds niet. Zoals Van Sadelhoff al aangeeft in haar boek: er is geen stappenplan dat je af kan werken. Rouwen is niet iets dat je doet en er dan klaar mee bent. Iets dat een woord als ‘rouwproces’ eigenlijk wel suggereert. Je doorstaat het proces. Dan is het klaar. Dan heb je gerouwd.

Hoewel zowel Van Sadelhoff als ik niet zo goed weten waar we mee bezig zijn, lijkt haar rouwproces toch vaak op de mijne. Ook ik heb vaak in de trein gehuild, omdat ik daar niemand ken en ik eigenlijk even nergens was; niet in mijn studentenkamer en niet thuis-thuis. Ook ik zocht alvast foto’s uit voor de uitvaart voordat mijn vader überhaupt dood was en checkte dan ook af en toe of hij niet al stiekem dood was.  

Iets anders herkenbaars dat ik tegenkwam in het boek was het rouwen vóór de dood, iets waar je eigenlijk nooit iets over hoort. Er is ook geen woord voor, maar Van Sadelhoff noemt het “voorrouw”. Als je weet dat iemands dood er aan zit te komen, dan begint het afscheid nemen al veel eerder. Voor mij betekende die voorrouw vooral enorm veel verdriet hebben en leek de intense geestelijke en fysieke pijn misschien nog wel het meeste op die van een gebroken hart. Je verliest iemand die er nog is. Althans, fysiek, want mentaal staat diegene al met twee benen in het graf.

Je denkt 'ga nou doo-hood'

In Van Sadelhoffs boek lees je hoe zij toeleeft naar de dood van haar moeder, er naar uit kijkt eigenlijk. “Ga nou doo-hood”, denkt ze herhaaldelijk, een gedachte die mij niet onbekend voorkwam. Natuurlijk hoop je de dood in het begin zo veel mogelijk uit te stellen, maar naarmate mijn vader zieker werd, zag die dood er steeds rooskleuriger uit.

De huisarts die de euthanasie van mijn vader uitvoerde, was volgens mij een beetje verbaasd over hoe wij als gezin uitkeken naar de dood van mijn vader. De arts had er drie uur voor uitgetrokken, maar na een kwartiertje was het al gedaan. Het gebeurde bij ons thuis. De arts stond om een hoekje om ons afscheid te laten nemen. We gaven mijn vader nog een laatste knuffel en tussen het gesnik door probeerden we nog wat woorden te delen. “Kom maar hoor dokter”, zeiden we na tien minuten. “Hij is er klaar voor.” En zodra mijn vader stopte met ademhalen, nog voordat de helft van de medicijnen waren toegediend, was er even geen gesnik meer, maar een kalmte die er al twee jaar niet meer was geweest.

Er groeit een kloof tusen jou en niet-rouwenden

Je bent jong en je rouwt wat laat zien hoe een ouder verliezen als twintiger nog een stukje moeilijker is dan anders. Vrienden hebben het druk, of snappen je situatie niet. Er groeit een steeds grotere kloof tussen jou en je niet-rouwende leeftijdsgenoten.

Iets anders waar Van Sadelhoff als twintiger tegenaan liep, is dat haar toenmalige relatie uitging na de dood van haar moeder en een eventueel nieuwe partner haar moeder nooit zal kennen. Hier zat ik zelf ook mee.

Toen mijn vader al ziek was, ontmoette ik mijn huidige vriend die in India woont. Ik wilde per se dat hij mijn vader nog zou ontmoeten, maar in India zijn ze niet zo gul met vakantiedagen en om in aanmerking te komen voor een Schengenvisum moet je voor Indiase begrippen een behoorlijk inkomen hebben. Toch konden we een week vrij creëren tussen zijn oude en nieuwe baan en zijn schoonbroer stond financieel garant. Hij kwam naar Nederland voor zijn eerste en laatste ontmoeting met mijn vader.

Van Sadelhoffs vaders krijgt een nieuwe relatie. Ondenkbaar, wat mij betreft

Van Sadelhoff beschrijft ook dingen die voor mij niet zo herkenbaar zijn. Zo maakte zij een lijstje met vragen die zij haar moeder nog wilde stellen voordat ze dood ging. Daar had ik helemaal geen behoefte aan. Wat mijn vaders lievelingskleur was, of lievelingseten, dat maakte me niks uit. Het zou niks hebben veranderd en niks toe hebben gevoegd aan de vader die ik al kende.

Van Sadelhoff haalt mij ook in. De eerste sterfdag na het overlijden moet voor mij nog komen en er staan mij nog allerlei andere dingen te wachten. Ook iets wat voor mij nog totaal ondenkbaar is: Van Sadelhoffs vaders krijgt een nieuwe relatie. Ondenkbaar, wat mij betreft. Maar wie weet. Ik ben nog jong.

En dit ging er allemaal door me heen, toen ik het boek van Van Sadelhoff las op het dakterras. Het is een boek over rouwen, maar vergis je niet, dit is geen zielig boek. Elk hoofdstuk is vernoemd naar een cliché, maar clichématig zijn ze niet. Van Sadelhoff geeft kleur aan uitgekauwde, afgezaagde uitdrukkingen als ‘Het leven gaat door, hè?’. Zelfmedelijden maakt in dit boek plaats voor zelfspot. Het is vlot geschreven en het taalgebruik is jong, direct en vooral eerlijk. Het boek is niet té zwaarmoedig en dat komt vooral door Van Sadelhoffs humor. “Zelfs nu het gaat om het keeldichtknijpende verdriet om haar moeder spat het schrijfplezier ervan af”, schrijft de Volkskrant. Maar zoals schrijfster Ali Smith zegt: “Nothing comic isn’t serious.” De thema’s van het boek zijn weldegelijk serieus. En dat weet ik maar al te goed. 

Lisanne van Sadelhoff is  journalist en schrijft onder meer voor de Volkskrant, RTL Nieuws en ook DUB. Daarnaast is ze columnist van het AD. Van Sadelhoff (30) heeft een boek geschreven over haar rouwproces in samenwerking met uitgever Das Mag, dat in februari dit jaar is gepubliceerd. Het kost 22,99 euro.