‘Sluit je ogen en stel je voor dat je in een tijdmachine zit’

Langzaam vult het Cultuur Café van Parnassos zich met het publiek. De aanwezigen zijn druk met elkaar in gesprek tot de klok zeven slaat en de finale van de pitchcompetitie Breaking Science van start gaat. Hoogleraar Mara Yerkes is de gastvrouw. “Veel mensen snappen niet goed wat anderen studeren of waar ze onderzoek naar doen. Breaking Science biedt de kans om op een laagdrempelige en behapbare manier over onderzoek te praten, met een publiek dat vrijwel geen kennis heeft over het onderzoeksveld. En dat in een pitch van slechts 3 minuten.”

Voorafgaand aan deze finale zijn er vier voorrondes geweest met in totaal 29 kandidaten. Van elke ronde zijn de twee besten in deze finale terecht gekomen. Vanavond staan dus acht jonge wetenschappers op het podium die alleen wat rekwisieten mogen gebruiken, maar bijvoorbeeld geen PowerPointpresentatie mogen geven. Het publiek moet ook meedoen. Ze hebben groene en gele kaarten gekregen. “Op de groene kaart kun je een vraag schrijven of een bijpassende tekening maken. Als je de gele kaart omhoog houdt, vind je dat de finalist moet afronden”, legt Yerkes uit.

Nadat de drie juryleden zijn geïntroduceerd, is het tijd voor de eerste pitch van de avond. “Steek allemaal je handen in de lucht. En wijs nu naar het noorden.” De handen in de zaal vliegen alle kanten op. Finalist Rosa de Boer is promovendus aan de faculteit Aardwetenschappen en legt uit dat het noorden zich niet altijd op dezelfde plek bevindt. Het publiek luistert aandachtig en voor iemand het in de gaten heeft, is haar pitch alweer ten einde. De jury deelt complimenten uit en stelt kritische vragen waarna Yerkes de zaal in loopt op zoek naar groene kaartjes.

Veel finalisten maken gebruik van metaforen om hun onderzoek duidelijk te maken. Zo staan cellen bij de een symbool voor feestjes en bij de ander voor gangsters. Een finalist vraagt het publiek of de engste rit van hun leven een rit in de achtbaan van de Efteling was, waarna ze vertelt over de spannendste rit van háár leven. Tijdens een taxirit kreeg ze bijna een ongeluk door opkomende smog, wat een bruggetje blijkt naar klimaatverandering. Het is duidelijk dat de finalisten hun best hebben gedaan om hun onderzoek op een laagdrempelige manier met het publiek te delen.

De verbeelding
Nadat de jury langer dan de beoogde 15 minuten nodig had om de winnaar te kiezen, komt ze terug de zaal in met het verlossende woord. Degene die de wetenschap volgens hen het beste ‘brak’ was Wouter de Rijk die bij Bestuurs- & Organisatiewetenschap onderzoek doet naar klimaatbeleid en klimaatpolitiek en de rol van verbeelding daarin. De jury bekroont hem tot winnaar op basis van de drie c’s: content, connection & clarity. Hoewel alle pitches erg sterk waren, ging het bij sommige finalisten volgens de jury wat meer om het breken van emoties dan van wetenschap.

De Rijk nodigde het publiek mee op avontuur te gaan: “Sluit je ogen en stel je voor dat je zojuist een tijdmachine bent binnengestapt die je naar het jaar 2100 brengt.” Het publiek gehoorzaamde en sloot de ogen terwijl De Rijk het kraken van een tijdmachine imiteert. “Hoe ziet de nieuwe realiteit eruit? Als je op mij lijkt, ziet het er niet erg rooskleurig uit.” Na afloop van zijn pitch zei iemand uit het publiek dat ze juist hetgeen voorstelde wat de Rijk met zijn onderzoek probeert te bewerkstelligen. Zij zag niet het negatieve toekomstbeeld wat de meeste mensen zich voorstellen, maar “een schone, mooie wereld waarin de lucht weer puur is.”

“In mijn onderzoek zie ik de klimaatcrisis als een crisis van onze verbeelding. De manier waarop mensen zich dingen voorstellen, is ontzettend krachtig. Onze sociale wereld wordt erdoor vormgegeven en dat heeft een enorme invloed op de maatschappij.” Op dit moment zit onze verbeelding volgens hem vooral vast in een negatieve, kapitalistische manier van denken waarin winst het hoogste doel is, in plaats van het welzijn van mens en aarde. “We hebben nu meer dan ooit een alternatieve verbeelding van de toekomst nodig. Mensen denken vaak dat er maar één optie is, maar er zijn zoveel verschillende toekomstplaatjes. Ik doe onderzoek naar deze alternatieven en hoe we deze politiek kunnen inzetten om onze toekomst terug te winnen.”

Een collectief proces
De finalisten hebben niet stilgezeten voorafgaand aan de finale. De winnaar vertelt dat elke kandidaat drie trainingen heeft gevolgd. “In grote lijnen waren er twee thema’s. Het eerste ging meer over de inhoud van je pitch. Hoe vertel je een verhaal in korte tijd over een ingewikkeld onderwerp? Het tweede thema was meer gefocust op theateroefeningen. Hoe praat, beweeg en sta je op het podium? De insteek was hierbij om jezelf te blijven op een plek waar je door spanning eigenlijk niet snel jezelf meer bent.”

Volgens de promovendus waren de trainingen ontzettend leerzaam en zouden docenten en studenten ook nut hierbij hebben. “Het gaat in de bachelor vaak over de inhoud. Maar hoe breng je die inhoud? De manier waarop je dat doet, maakt zoveel verschil. De wetenschap is heel schriftelijk, maar er is ook een groot onderdeel dat gaat over presenteren en het in gesprek gaan met elkaar. Hierin zijn theateroefeningen heel nuttig.”

Naar aanleiding van de training veranderde hij zijn pitch. “Mijn valkuil is dat ik een onderwerp waar ik gepassioneerd over ben snel probeer uit te leggen en daarbij heel veel dingen aanhaal. Nu heb ik geleerd om specifieker te zijn met wat ik zeg en rustig te spreken. Dat maakt een groot verschil in de wijze waarop de boodschap overkomt bij het publiek.”

Voor de finale had Wouter met hulp van een collega uiteindelijk weer een andere pitch geschreven. “Mijn praatje is eigenlijk een mooi voorbeeld van hoe de wetenschap een collectief proces is. De pitch was niet alleen van mij, maar van heel veel anderen die mij gedurende de weg naar de finale hebben geholpen.”