Is sociale media-taal terug te zien in papers van studenten? Lastige vraag

De academische taalvaardigheid van studenten hobbelt achteruit, constateerde UCU-docent Guus de Krom vorige maand in een interview met DUB.

Studenten komen in essays of bij open tentamenvragen met lange, vage verhalen omdat ze hopen dat in hun ‘schot hagel’ toevallig het goede antwoord is terug te vinden, is zijn ervaring. Studenten vinden het daarbij erg moeilijk om het academische taalgebruik te hanteren dat docenten van hen verwachten. En komen bovendien te pas en te onpas met eigen meningen aanzetten.

De Krom zegt in het interview: “Ik heb de indruk dat studenten steeds meer moeite hebben om goed te formuleren. Dat kan te maken hebben met de taal op social media … .”

En dat was de aanleiding om de leden van ons DUB-panel te vragen of ze dat beeld herkennen. Zien zij dat het academische werk van studenten beïnvloed wordt door het vele gebruik van sociale media?

Het bleek geen gemakkelijke vraag. Niet alleen kregen we een beperkte mailrespons, wie reageerde, zei vaak ook niet direct een link te kunnen leggen tussen hun observaties en de sociale media-taal. Maar dat er vaak wat schort aan de formuleringen van studenten …. dat wordt vaak wel herkend.

Onderwijswetenschapper Casper Hulshof:
“Ik heb hier helemaal geen voorbeelden van. Een emoji ben ik in ieder geval nog niet tegengekomen in een scriptie, om maar iets te noemen. Het taalgebruik in e-mail is wel informeler geworden, maar dat vind ik niet erg.

“Als het gaat om papers verwarren studenten academisch taalgebruik juist weleens met (wat ik noem) ambtelijke taal. Je ziet soms obscure woorden als 'daar' (in plaats van omdat) en 'welke' in teksten verschijnen omdat studenten denken dat dat academisch staat.”

Innovatiewetenschapper Frank van Rijnsoever:
“Het is mij nog nooit opgevallen, maar ik zit ook niet op sociale media. Ik herken wel het ambtelijke, formele en stijve taalgebruik. Studenten gebruiken ook vaak onnodig moeilijke woorden, wat de leesbaarheid van stukken niet ten goede komt.”

Cultureel geograaf Bouke van Gorp:
“De kennis van de basisregels van grammatica (zinnen ontleden, werkwoord vervoegen (met name d/t/dt) is al jaren niet best. Maar ik weet niet of dat nu het gevolg is van social media.

“Wat me het meest opvalt is dat studenten (waarschijnlijk doordat ze te laat beginnen met schrijven) niet meer de tijd hebben of nemen om het Engels uit de literatuur fatsoenlijk in eigen woorden om te zetten. Dat resulteert in kromme zinnen, die voor mij het beste te snappen zijn als ik me inbeeld wat het Engels had kunnen zijn.

“Ik denk dat het een kwestie is van de taak goed inschatten. Studenten moeten weten dat het tijd kost om iets goed op papier te krijgen. Ze moeten een paper een dag weg kunnen leggen om er dan nog eens kritisch doorheen te gaan.  

“En inderdaad: sommige studenten vervallen in een hoop wolligheid, complexe formuleringen. Ook niet echt een plezier om te lezen.”

Masterstudent Cancer Stem Cells & Developmental Biology Sterre van Wierst:
“Misschien verschilt het per studie? Bij de studie waar ik vandaan kom (Biomedical Sciences) geldt doorgaans: “kwaliteit boven kwantiteit” en “bondig alles opschrijven; daar doe je jezelf en de lezer een plezier mee”. In de bèta-achtige wetenschappen is er niet zoveel ruimte voor eigen mening of interpretatie, en wordt vanaf het begin structuur van verschillende geschreven soorten academische producten erin getimmerd bij de student.

“Nu moet ik wel zeggen, dat we weleens onzin uitkramen bij een onduidelijke tentamenvraag of opdracht. Is dat de schuld van sociale media? Nee, eerder de druk om te willen presteren. Want toegeven dat je het niet snapt, levert meestal geen punten op. Iets is dan beter dan niets.

“Engelse taal die wellicht onze Nederlandse taalvaardigheid verpest? Daar hebben we ook niet zoveel last van. Het merendeel van de opdrachten is Engelstalig. Bovendien kun je voor academisch taalgebruik een hoop afkijken bij de bronnen die je gebruikt.”

Coördinator Loopbaanoriëntatie Bart Mijland:
“Als Coördinator Loopbaanoriëntatie kom ik het regelmatig tegen. Het is duidelijk dat de taal van social media hier en daar terugkomt in mails, cv's en sollicitatiebrieven. Dan heb ik het over simpele d/t-fouten, zinsopbouw en Engelse uitdrukkingen die nét iets te letterlijk zijn vertaald.

“Ik probeer de student dan meestal te laten kijken vanuit het perspectief van de gewenste stageorganisatie, klant of werkgever. Als je bij een hippe startup solliciteert kan het best wat informeler. Maar bij een ministerie kan het een ongewenst resultaat opleveren.

“Bij UU Career Services kun je gratis advies vragen. Taal is altijd in ontwikkeling en ik twijfel er niet aan dat we over vijftig jaar weer andere normen hebben. Dat is niet erg, zolang we maar blijven proberen begrijpelijk te communiceren. En dat is nooit eenrichtingsverkeer.”

Student Rechten Stephan Verhulst:
“Ik vind het heel lastig om aan te geven of sociale media invloed hebben op het academische werk; het lijkt mij vooral een onderwerp om wetenschappelijk uit te zoeken. Ikzelf hou me weinig bezig met sociale media.

“Het artikel van De Krom legt wel een verband tussen het antwoord dat studenten geven en het antwoord waarmee studenten punten hopen te scoren. De strategie van ‘het schot hagel’ gebruik ik ook nog wel eens. Die ‘strategieën’ zijn eigenlijk heel schadelijk voor de onderwijskwaliteit. Studenten moeten niet bezig zijn met het antwoord dat de docent wil horen, maar met het overbrengen van de kennis die ze op dat moment bezitten.

“De beste oplossing die ik ken is programmatisch toetsen. Als persoonlijke ontwikkeling in plaats van de toets centraal staat, kunnen studenten pas echt academisch werk gaan leveren.”

Chemicus Stefan Rüdiger:
"Juist op social media moet je to the point zijn, en dit is een belangrijke vaardigheid. Verder zie ik geen social media-taal in mijn tentamens terug. Ik denk dat het goed is als docenten bij tentamenvragen ook aangeven wat ze van de antwoord verwachten, zoals "geef antwoord in twee of drie zinnen”.

"Wel valt op dat studenten minder gebruik maken van het boek, en dat maakt het lastiger voor hun context te begrijpen. Ik zie dat de leesvaardigheid achteruitgaat. Het is een uitdaging hier iets aan te doen."