Sterke verhalen voor op reis

Negen boeken beschrijft DUB in deze zomercarrousel. Twee boeken gaan over de kracht van vertellen. Maar sterke verhalen vind je ook in boeken over Nobelprijswinnaars, seks in de middeleeuwen, beestjes op het lichaam en de eigenzinnige hoogleraar Koningsberger.

Hoe zichtbaar zijn 
Nederlandse Nobelprijswinnaars
in het straatbeeld?

De zeven zondes van onze fotostripper Ype Driessen

Een basiskookboek voor studenten

Utrechtse onderzoekers over privacy in digitale tijden

Christien Brinkgeve schreef boek over kracht van vertellen

Sterke verhalen, over vijf eeuwen vertelcultuur

Pikante verhalen uit de Middeleeuwen

Biografie van eigenzinnige bioloog Victor Koningsberger

Oud UU-student schreef boek over beestjes op ons lichaam

 
Nederlandse Nobelprijswinnaars in het straatbeeld
Nederlandse Nobelprijswinnaars zijn ten onrechte tamelijk onbekend, zeggen wetenschapsjournalist Martijnvan Calmthout en bioloog Jelle Reumer in hun boekNobel op de kaart. Dat lijkt te kloppen. In mijn vriendenkring, waarvan de meesten een universitaire opleiding in de natuurwetenschappen hebben afgerond, weet niemand meer dan één naam te noemen.
Een verzamelwerk over de Nederlandse Nobelprijswinnaars komt als geroepen om deze 21 mannen (helaas ontbreken er vrouwen in de lijst) het eerbetoon te geven dat ze verdienen.
Wie was (of is) deze man? Wat voor werk leverde hij? En wat zijn de tastbare sporen die deze hooggeleerde landgenoten hebben achtergelaten? Aan de hand van deze drie vragen behandelen de auteurs in korte, behapbare hoofdstukken de ontdekkingen van de Nobelprijswinnaars en de verhalen achter hun persoon.
Een wat vermoeiend aspect is dat de persoonlijke verhalen veel op elkaar lijken: in hun jonge jaren waren de wetenschappers in spe min of meer kansarme kereltjes van eenvoudige komaf, wiens talent per toeval werd ontdekt. Ze knokten zich een weg naar erkenning.
Desalniettemin staan er ook interessante feitjes in. Zo kom je te weten dat Willem van Einthoven in 1880 de nog altijd zeer actieve Utrechtse roeivereniging Triton oprichtte.
Ook leuk: 5 van de 21 Nederlandse Nobelprijswinnaars komen uit Utrecht. Hun sporen zijn in de maatschappij terug te vinden in de vorm van straatnamen, grafstenen en monumenten, zo laten de auteurs zien in een tocht door ons land. Gaat er bij de namen Christiaan Eijkman, Nicolaas Bloembergen, Paul Crutzen , Gerard ‘t Hooft en Martinus Veltman geen belletje rinkelen? Verdiep je dan deze zomer in hun verhalen. Wellicht dat je de volgende keer bij het stoplicht op het Utrechtse Eykmanplein even stil staat bij de rijke wetenschapsgeschiedenis van ons land.(Mariska van Sprundel)
Martijn van Calmthout en Jelle Reumer, Nobel op de kaart. Op zoek naar de Nederlandse Nobelprijswinnaars van vroeger en nu, 2014, Uitgeverij Lias, € 19,95

De zeven zondes van fotostripper Ype Driessen
Voor alle fans van 3Hoog die zich afvragen wie nou die fotostrips maakt op de website van DUB: zijn naam is Ype Driessen en hoe zijn leven eruit ziet, kun je zien in Zonde.
Zoals vanouds weet Ype alledaagse zaken om te zetten in vier grappige plaatjes, van atechnische ouders tot onenightstands. We wandelen een jaartje met Ype mee en zien de zeven zonden terugkomen in zijn leven. Hij is jaloers op mensen die in het moment kunnen leven en kwaad omdat hij ouder wordt. En ijdel, want als hij een T-shirt moet dragen, dan maar één met een foto van hem in ontbloot bovenlijf erop.
De serieuze ondertoon bij alledaagse dingen is niet altijd even grappig, maar dat hoeft ook niet als het gaat om de onzekerheid die hoort bij ouder worden. Bovendien maakt hij dat ruimschoots goed met bijvoorbeeld de strip waarin Ype de werking van de clou uitlegt aan zijn moeder. De vergelijking met een vrij toegankelijke fotobak bij de Kruidvat is treffend en grappig tegelijk en zal ook veel twintigers en dertigers aanspreken. (Bram den Ouden)
Ype Driessen, Zonde, 2014, Uitgeverij Strip2000, € 9,95
Boekenactie: Stuur een mail als je dit boek wilt winnen.

Koken voor beginners
Studenten verlaten het ouderlijk huis en moeten vaak voor zichzelf of hun huisgenoten koken. Ok, je kunt natuurlijk altijd buiten de deur eten of heel vaak naar je ouders gaan. Maar je zult er vroeg of laat aan moeten geloven en zelf koken. Voor deze groep is het Basiskookboek voor studenten op de markt gebracht.
De student wordt wat betuttelend aangesproken. De informatie is vrij basaal, maar je kunt wel eenvoudig een bijzondere pasta op tafel zetten.
In het begin staan wat algemene zaken. De basis van de basis, zeg maar. Met de briljante tip om met huisgenoten een rooster te maken zodat de keuken niet Verder informatie over vitamines en de inrichting van de voorraadkast.
De gerechten, eenvoudig doch voedzaam, zijn verdeeld op basis van landen. Zo zijn er typisch Italiaanse (bijvoorbeeld armeluispasta), Franse (Quiche), Spaans (Spaanse omelet)en Oosterse gerechten (wok met groenten). Maar ook kan de Amerikaanse (hamburgers) en Mexicaanse (Chili con carne) niet ontbreken.
Als toegift geeft Williams nog wat ontbijtgeheimen en recepten voor zoete lekkernijen weg.(Ries Agterberg)
Alastair Williams, Basiskookboek voor studenten, 2014, Deltas Centrale Uitgeverij, € 12,50.
Boekenactie: Stuur een mail als je dit boek wilt winnen.

Privacy in digitale tijden
Tegenwoordig kan alles en iedereen digitaal in de gaten worden gehouden. Wat betekent deze ontwikkeling voor het universele recht op privacy in onze tijd? Marjan Slob en Esmée Schilte gaan in hun nieuwste boek Mensenrechten in beweging. Privacy, klimaatverandering en de internationale rechtsorde in op deze en allerlei andere fundamentele vragen over dit mensenrecht.
De onthullingen door Edward Snowden kunnen je niet zijn ontgaan. De Amerikaanse inlichtingendienst NSA is schuldig aan grootscheepse, internationale privacyschending door spionage. En zij zijn absoluut niet de enige die dit doen. Is privacy dan echt ‘dood’?
Dat betwijfelen de auteurs. Maar ze zien wel dat allerlei diensten en technologie onderling verbonden zijn, en zodoende wel heel veel specifieke informatie over een individu kan worden verkregen. Hierdoor is het niet meer volstrekt duidelijk wát het mensenrecht nu eigenlijk beoogt te beschermen.
Voormalig Minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin zegt dat wel te weten. Hij schreef het voorwoord van het boek, waar hij de open deur intrapt dat privacy niet langer slechts het recht is om met rust gelaten te worden. Het is ‘een aanspraak om met anderen in contact te staan zonder blootgesteld te worden aan ongeoorloofde druk’. Dat is nog steeds behoorlijk vaag, want vanaf welk punt is het ‘ongeoorloofd’ of wanneer is iets ‘druk’? (Ruben Dieleman)
Marjan Slob en Esmée Schilte, Mensenrechten in beweging. Privacy, klimaatverandering en de internationale rechtsorde, 2014, Nieuw Amsterdam, € 19,95
Boekenactie: Stuur een mail als je dit boek wilt winnen.

Chirstien Brinkgreve vertelt over zichzelf
Als je Boer zoekt vrouw kijkt, dan verdoe je je tijd niet. Als je roddelt, is dat niet slecht. UJe doet dit om gedeelde morele kaders en gedragsregels te scheppen in het leven. Dit is één van de boodschappen uit het boek Vertel. Over de kracht van verhalen van de onlangs gepensioneerde Utrechtse hoogleraar Christien Brinkgreve
In haar boek beschrijft ze de verschillende functies die verhalen kunnen vervullen: verhalen kunnen groepen binden, scheppen orde in de chaos, geven morele richtlijnen, kunnen helend werken.

Om haar stelling te onderbouwen, schuwt Brinkgreve niet om in dit populairwetenschappelijk boek haar persoonlijke levensverhaal te vertellen. We lezen over de periode na haar scheiding waarna ze in psychoanalyse ging, over de val van haar moeder en het moeizame genezingsproces, over haar jeugd waarin communisten als cultuurbarbaren gezien werden.
Dat Brinkgreve haar eigen levensverhaal zo nadrukkelijk opvoert, past bij de manier waarop ze wetenschap bedrijft. Het persoonlijke en collectieve niveau zijn nauw met elkaar verbonden en juist de persoonlijke verhalen geven kleur en nuance aan de data die wetenschappers verzamelen, aldus Brinkgreve: “Een roman kan de wereld van de data bezielen.”
Het is een boek dat de bewegingen in de maatschappij bespreekt. Van de verandering van moederschap als ‘bestemming’ tot ‘gevangenis’ tot de toegenomen individualisering die gepaard met een toegenomen nadruk op (en verantwoordelijkheid voor) het eigen verhaal.
Brinkgreve vertelt daarnaast dat je persoonlijke verhaal vertellen helend kan werken omdat lijnen zichtbaar worden en een gevoel van ‘biografische continuïteit’ ontstaat. Klinkt aannemelijk, en dat maakt dit boek naast wetenschappelijk interessant tot een inspirerend vakantieboek dat uitnodigt tot zelfreflectie. Klaar met reflecteren? Dan is overgaan op roddelen over je reisgenoten ook ok. Schept toch een band. (Inge Razenberg)
Christien Brinkgreve, Vertel. Over de kracht van verhalen. 2014, Uitgeverij Atlas, € 18,99
Boekenactie: Stuur een mail als je dit boek wilt winnen.

Het echte verhaal achter Roodkapje
Sterke Verhalen zoals Assepoester, Gulliver’s reizen en Roodkapje bestaan al eeuwenlang. Het zijn onverwoestbare en tijdloze verhalen die mensen steeds opnieuw willen horen of lezen. De verschijningsvorm en inhoud ervan is voortdurend aangepast aan de tijdsgeest. Hoe en waarom de avonturen zijn ontstaan en bewerkt, lees je in Sterke verhalen van Jeroen Salman.
Wist je bijvoorbeeld dat Roodkapje oorspronkelijk een heel ander eind had dan we tegenwoordig kennen? In de moderne versie redde Roodkapje haar oma uit de buik van de wolf, maar in een versie uit 1864 staat hoe de wolf haar in fases opat en haar ‘ vlees en been verslond.’ Sterke Verhalen staat vol met dit soort feiten; de auteurs voeren je aan de hand van uitleg en illustratries terug naar de oorsprong van de verhalen.
Niet alleen de inhoud, maar ook de veranderende verschijningsvorm van avonturen staat centraal. Tegenwoordig kijk je Assenpoester op je flatscreen of tablet, maar onze voorouders in de 17e en 18e eeuw maakten kennis met het sprookje via prenten. De auteurs vertellen hoe verhalen zijn aangepast aan nieuwe media; bijvoorbeeld wat er gebeurt als een verhaal wordt bewerkt tot toneelstuk, strip, film of tv-serie.
Sterke Verhalen maakt onderdeel uit van het NWO-onderzoeksproject ‘Popularization and Media Strategies (1700-1900).Het  is informatief, maar niet saai: theoretische kennis wordt tot leven gewekt met plaatjes en verhalen. Op deze manier krijgen de verhalen waarmee je bent opgegroeid een nieuwe betekenis. Wie zijn hersens deze zomer totale rust gunt, kan beter een liefdesroman kopen. Maar wie van sprookjes en verhalen houdt en graag meer wil weten over de herkomst en overdracht ervan, moet dit boek zeker in de vakantiekoffer stoppen. (Tessa Kaufman)
Jeroen Salman (Roeland Harms, Talitha Verheij), Sterke verhalen. Vijf eeuwen vertelcultuur, 2014, Uitgeverij Vantilt, € 19,95

Bunga-bunga-feesten in de middeleeuwen
Ook in lang vervlogen tijden werden er bunga-bunga-feestjes georganiseerd. Alleen vliegt een compromitterende foto nu binnen no-time over het internet en waren er vroeger vertellers die in besloten kring pikante verhalen voordroegen.
Enkele wetenschappers van verschillende universiteiten, waaronder de Utrechtse Martine Meuwese, verzamelden seksverhalen uit de Middeleeuwen in het boek Wulpse wijven, geile gasten.
De pikante verhalen zijn vertaald uit het middeleeuws waardoor ze een hedendaags karakter krijgen. De verhalen gaan over overspel, over geestelijken die graag met een bevallige vrouw het bed in duiken en over ridders die zoveel mogelijk vrouwen willen scoren.
Veel verhalen hebben een kluchtig element waarbij mannen zich verstoppen om de bedrogen echtgenoot om de tuin te leiden. Naast verhalen zijn er ook pikante gedichten opgenomen met dubbelzinnige titels als De naaidoos.
Het hele boek is mooi vormgegeven met tal van seksueel getinte illustraties. Zo zie je in de Middeleuwen vaak lansen die slap zijn en struiken met penissen.
De verhalen zijn goed leesbaar. Ze beschrijven vaak de weg naar de daad en spreken subtiel over ‘het ding dat tussen zijn benen hing’. Soms gaat de vertaling wel erg ver. Dat ze de middeleeuwen al over euro’s beschikken, komt wat vreemd over. (Ries Agterberg)
Ludo Jongen, Martine Meuwese  e.a. Wulpse wijven, geile gasten Middeleeuwse pikanterieën in woord en beeld. 2014. Uitgeverij Davidfonds. € 32,50

Biografie van eigenzinnige Utrechtse hoogleraar in oorlogstijd
Victor Jacob Koningsberger kreeg bekendheid als de hoogleraar die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog durfde uit te spreken tegen de uitsluiting van Joodse collega’s en studenten. Hij was met zijn oproep tot protest een dag eerder dan zijn beroemde collega Cleveringa in Leiden.
Dat staat in de biografie Victor Jacob Koningsberger 1895-1966. De hoogleraar die zijn rug recht hield geschreven door zijn oud student Coen Görts. Koningsberger moest zijn kritische houding wel bekopen met enkele jaren gijzeling in het kamp Vught.
Toch is die periode maar een klein onderdeel van de interessante biografie. Als student was Koningsberger actief bij het USC, na zijn studie plantkunde verbleef hij enkele jaren in Indië (waar hij ook was opgegroeid) om daarna als hoogleraar terug te keren als opvolger van de hoogleraar Went. Na de oorlog was hij opnieuw een tijdje in Indië om de suikerindustrie te leiden tijdens de politionele acties.
Wetenschappelijk was Koningsberger geen hoogvlieger. De Utrechtse plantenfysiologie kende zijn hoogtijdagen vòòr zijn benoeming, onder leiding van de hoogleraar F.A.C.F. Went. Koningsberger heeft vooral veel bestuurlijke verantwoordelijkheid gedragen.
Het aardige aan dit boekje is dat het een inkijkje geeft in het universitaire leven van vlak voor en net na de Tweede Wereldoorlog. Zo was de benoeming van Koningsberger als opvolger van professor Went een heuse rel die tot op het ministerie is uitgevochten. De zoon van Went was namelijk voorgedragen als eerste kandidaat.
En ook de spanningen tussen medewerkers op de afdeling na de oorlog worden aardig in beeld gebracht. Koningsberger was een conservatieve man, die enerzijds respect afdwong door zijn steile houding als professor, maar anderzijds als mens interesse toonde in de student.
Van het studentenprotest in de jaren zestig moest hij niets hebben. Hij was voor een elitaire universiteit en een grote toestroom van studenten zou zorgen voor meer middelmatigheid. De universiteit dreigde in zijn ogen een vakopleiding te worden. (Ries Agterberg)
Coen Görts, Victor Jacob Koningsberger, 1895-1966. De hoogleraar die zijn rug recht hield, 2014, Uitgeverij Matrijs i.s.m. Universiteit Utrecht, € 19,95

Zware kost over 1,5 kilo beestjes op het menselijke lijf
Het had een page turner kunnen zijn à la Dan Brown, het boek Allemaal beestjes van oud-UU-student Jop de Vrieze. Een spannende thriller over bacteriën en virussen op en in het menselijk lichaam die elkaar beschermen of naar het leven staan. Maar het boek Jop is best zware kost over het in opmars zijnde wetenschapsveld van kleine beestjes.
De Nederlandse media vonden het idee waaruit het boek ontsproten is net als ik leuk, getuige de vele mediaoptredens van Jop in beeld, geluid en op print. Het ís ook een leuk idee: kijken welke kolonies bacteriën, virussen en schimmels er op en in je lijf zitten en zien wat voor invloed een dieet heeft op de beestjes die je uitpoept. En natuurlijk om te weten welke functies dat leven op de mens heeft.
Maar voor je te weten komt dat De Vrieze zwemmerseczeem heeft en bijvoorbeeld drie keer per dag poept en hoe dat dus komt, moet je je een encyclopediewaardige lijst van moeilijke namen van bacteriën en consorten eigen maken. Niet dat het boek geen leuke weetjes bevat of interessante, lekker lezende passages. Het is vooral in het begin zo saai opgebouwd en dito opgemaakt dat je echt je best moet doen om de leuke pagina’s te halen die naarmate je vordert in het boek ook steeds interessanter worden.
Voor wie de namen Bacteroidetes, Bifidobacterium adolescentis, Streptococcus parasanguinis en Staphylococcus aureus in één zin met S.epidermidis kan hebben, kan ik het boek zeker aanraden. Voor degenen die liever vrolijke synoniemen lezen als bijvoorbeeld De Okselgeurveroorzaker of Het Darmmeubilair met achterin het boek een lijst van echte namen, moet wachten op de écht populair wetenschappelijke uitgave. Het veld is in ontwikkeling, dus De Vrieze kan aan de slag met een herziene – en naar mijn smaak – meer vrolijke versie over deze tak van wetenschap. Of je slaat gewoon wat hoofdstukken over om meteen naar het lekker lezende deel te gaan en leest de eerste hoofdstukken op het eind. (Gwenda Knobel)
Jop de Vrieze Allemaal Beestjes. Uitgeverij Maven Publishing Paperback 18 euro/E-book 9,99 euro