Stripversie van Utrechts Psalter te zien in Domkerk

Naar de kerk om strips te lezen, het kan in de Utrechtse Domkerk. Twintig Utrechtse tekenaars hebben het Utrechts Psalter, een liedboek uit de vroege middeleeuwen, ‘verstript’. De aanleiding: de toevoeging van het Psalter aan het fameuze Unesco Memory of the World Register en het lustrum van de UU.

Het originele Dagboek van Anne Frank, het Communistisch Manifest van Karl Marx, de filmnegatieven van The Wizard of Oz: het zijn geen onbeduidende krabbels die op de prestigieuze Unesco ‘Memory of the World Register’ staan. Deze lijst van ‘documentair erfgoed’ bevat de meest waardevolle archieven, bibliotheekcollecties en individuele werken ter wereld. Ook het Utrechts Psalter hoort daar sinds oktober vorig jaar bij: een middeleeuws liedboek, dat wereldberoemd is vanwege de bijzondere illustraties boven de teksten. De Universiteitsbibliotheek Utrecht heeft het boek met psalmen al sinds 1716 in haar collectie.

De relatie tussen Psalter en strip was een te mooie om te laten liggen

De UB kwam met het idee om het Utrechts Psalter te ‘verstrippen’. Het lustrum van de universiteit was een mooie aanleiding om het idee te realiseren. Twintig striptekenaars van het Utrechts striptekenaarscollectief De Inktpot zijn gevraagd om de psalmen opnieuw te verbeelden. Onder DUB-cartoonist Niels Bongers en UU-medewerker Joshua Peeters.

“De relatie tussen Psalter en strip was een te mooie om te laten liggen”, zegt Bart Jaski, conservator van de UB. “Het Utrechts Psalter ziet er zelf ook uit als een strip. Daarom kwamen we op het idee om moderne striptekenaars te vragen hun eigen variant van de psalmen opnieuw te tekenen.”

Volgens Jaski is er ook een duidelijke relatie tussen moderne strips, bijvoorbeeld die van Tom Poes en Eric de Noorman. “Ook daar zie je monochrome tekeningen – tekeningen in één kleur -  met daaronder de tekst in twee of drie kolommen. Bij strips kun je ook gemakkelijk een relatie leggen tussen de tekst en de tekening. Dat is in deze moderne variant van het Utrechts Psalter ook heel goed geslaagd.”

We moesten één tekening maken, gebaseerd op een psalm

In 2016 is het precies 300 jaar geleden dat het Utrechts Psalter aan de Universiteitsbibliotheek werd geschonken. Naar de precieze toedracht blijft het gissen, maar het Psalter kwam na allerlei omzwervingen vanuit Engeland in 1716 in handen van de Utrechtse burger Willem de Ridder, die het aan de bibliotheek schonk. “Dit jubileum is samen met de toevoeging van het Utrechts Psalter op de Unesco Memory of the World Register een prachtige aanleiding om er iets mee te doen”, zegt Bart Jaski. “We kunnen zo een breed publiek laten kennismaken met het Utrechts Psalter.”

Joshua Peeters werkt op het faculteitsbureau van Bètawetenschappen en is één van de twintig striptekenaars die is gevraagd voor de expositie. “Het was nadrukkelijk niet de bedoeling om een psalm letterlijk te verstrippen”, zegt hij. “We moesten één tekening maken, gebaseerd op een psalm. Dat maakte het vanaf het begin een grote uitdaging.”

Dat komt waarschijnlijk van de Donald Duck

Peeters kreeg via de Inktpot willekeurig een psalm doorgestuurd, nummer 101. “In eerste instantie zat ik met mijn handen in het haar, en stond ik op het punt om de psalm terug te sturen. Wat moest ik met teksten als ‘keer toch niet uw aangezicht van mij af, of met termen als een ‘pelikaan der wildernis’. Het was allemaal erg abstract.”

Hij besloot om de de tekst nauwkeurig door te nemen en te bekijken welke woorden of scenes hij goed zou kunnen tekenen. “Dieren tekenen zijn mijn expertise, dus die pelikaan kwam uiteindelijk nog goed van pas.”

Volgens Peeters komt vooral de kern van de psalm terug in zijn tekening, namelijk een gebed van iemand in angst. “Het is een grote tekening geworden, met heel veel kleine scenes erin.” Hij gebruikte voor de figuren ook dieren, maar dan menselijke. “Dat doe ik in de meeste van mijn strips. Dat komt waarschijnlijk van de Donald Duck. Maar het mooie is dat dieren ook meteen een symbolisch karakter hebben. In de psalm heb ik bijvoorbeeld lammeren gebruikt, tegenover wolven en leeuwen.”

Peeters was voorafgaand aan de opdracht niet thuis in de wereld van de psalters, of het christelijk geloof in het algemeen. Niettemin is het zijn derde opdracht met de Inktpot dat met het geloof te maken heeft. “In Utrecht is er veel wat met religie van doen heeft, veel projecten hebben een religieuze betekenis, zoals de viering van Sint Maarten. Het is bijzonder om je als tekenaar in te leven in de geschiedenis en de betekenis van religie en dit te vertalen naar een modern beeld. “

De Expositie Utrechts Psalter in strips is te zien in de Domkerk tot 26 april 2016 tijdens de reguliere openingstijden van de kerk: maandag tot en met vrijdag van 11 tot 16 uur, zaterdag van 11 tot 15.30 en zondag van 12.30 tot 16.

De volgende tekenaars van De Inktpot hebben een tekening voor de expostie gemaakt: Danibal, Milou van Montfort, Rob Derks, Eric van der Heijden, Marcel Ruijters, Mattt Baaij, Marissa Delbressine, Rob van Barneveld, Merel Barends, Niels de Hoog, É (André Slob), Ronald van der Heide, Joshua Peeters, Argibald, Joris Diks, IJsbrand Oost, Niels Bongers, Roland Sohier, Albo Helm en Brigida Almeida.