Studenten lopen meer risico op geslachtsziekte
Met drank op gebruiken studenten minder vaak een condoom.
Twee mentoren (v) van een niet nader te noemen grote Utrechtse studentenvereniging staan woensdagmiddag tijdens het Studentevent van de UIT-week bij de stand van B-open en Sense. Hier geven medewerkers voorlichting over seks en alcohol. Onbeschroomd biechten de twee meiden op dat een paar dames van hun jaarclub een tijdje geleden chlamydia bleken te hebben, waarna alle jaarclubleden zich op deze seksueel overdraagbare aandoening (soa) lieten testen. Daaruit bleek dat nog enkele vrouwen het hadden. Ze zijn bij elkaar gaan zitten om een ‘seksstamboom’ te reconstrueren: wie heeft het allemaal met wie gedaan? En wie is de bron? Het liep spaak, omdat enkele schakels misten. Aangezien de dames het niet met elkaar hadden gedaan, is het dus waarschijnlijk dat een (paar) van hen heimelijk het bed hadden gedeeld met ex-vriendjes, een no-go area dus werden niet alle sekspartners opgebiecht
Koen Hulshof werkt nu vijf jaar als soa-arts bij de GG&GD Utrecht. In deze stad heeft hij het nog niet meegemaakt, maar hij weet wel dat er zo af en toe in het land een chlamydia-uitbraak onder bepaalde studentengroepen is. Hulshof: “Ik ken een onderzoek van de GGD waaruit blijkt dat er in 2007 een uitbraak was onder studenten van een Bredase hbo-instelling. Er kwam uit naar voren dat de studenten een ‘hoogrisicogroep’ vormen vanwege het lage condoomgebruik en hun matige kennis over het voorkómen van chlamydia.”
Studenten in het algemeen hebben een verhoogd risico op geslachtsziekten, stelt Hulshof. “Ze gaan op zichzelf wonen en krijgen nieuwe vrijheden. Ook ontstaat een nieuw netwerk en dus nieuwe mogelijkheden voor seksuele relaties. Bovendien gebruiken studenten veel alcohol en drugs, waardoor ze meer seks hebben en het vaker onveilig doen.”
Mentor Laura, die woensdag bij de stand van B-open staat, onderschrijft dit. “Mijn seksleven is een stuk actiever geworden sinds ik een jaar geleden ben gaan studeren. Maar ik denk dat het vooral komt door het ouder worden, niet zozeer door zelfstandig te gaan wonen of alle nieuwe contacten.” Eerstejaars Karin: “Het is vooral dat je bij je ouders niemand mee naar huis neemt, tenzij hij al een tijdje je vriend is. Ga je op kamers, dan wordt dat een stuk makkelijker.” Nieuwe studenten Rick en Martijn hopen vooral dat dit zo is. Vooral Rick: “Een jaar geleden kwam het er bijna van, maar uiteindelijk toch niet. Ik ben nu 18 dus het wordt tijd voor een eerste keer.”
Uit het grote, recente onderzoek Seks onder je 25ste blijkt dat vooral lager opgeleide jongeren meer risico’s lopen op een ziekte, onder meer vanwege hun gebrekkige kennis van seksualiteit, anticonceptie en soa’s. Woensdagmiddag blijkt bij de stand van B-open (de jongerenafdeling van verslavingszorginstelling Victas) en Sense (voorlichtingsplatform over seks voor jongeren) dat de kennis die de aanstaande eerstejaars bij vakken als biologie en verzorging hebben opgedaan, niet helemaal is blijven hangen. Met een ‘alcoholbril’ op, die het zicht sterk vervormt, moeten de studenten een parcours afleggen en daarna een condoom om een dildo doen. Is dat gelukt, dan worden ze onderworpen aan een test over seks, soa’s en alcoholgebruik.
Het beeld is sterk wisselend, maar het is volgens de medewerkers van B-open opvallend dat relatief veel studenten ‘clueless’ zijn over bijvoorbeeld condoomgebruik (bijvoorbeeld bij orale seks) en soa’s. De vraag ‘wat is de meest voorkomende soa’ hebben de meeste studenten fout. Antwoord: chlamydia. Sterker nog, onder heteroseksuele jongeren is het nagenoeg de enige soa die wordt geconstateerd, vertelt soa-arts Hulshof. Er heerst een vrij algemeen beeld dat soa’s, op hiv na, makkelijk te genezen zijn en dus onschuldig. Hulshof: “Maar chlamydia kan bij vrouwen leiden tot verminderde vruchtbaarheid en bij mannen tot ontstekingen in de plasbuis of bijbal.”
Hoe zit het dan met andere soa’s? Schaamluis wordt minder en minder gesignaleerd, het hardnekkige gerucht, luidt dat dit komt doordat er nu eenmaal steeds minder schaamhaar is. Gonorroe en in veel mindere mate syfilis, komen ook nog wel eens voor, maar dan vooral in risicogroepen zoals prostitutiebezoekers en mannen die seks hebben met mannen. Het aantal hiv-besmettingen blijft laag en stabiel. Maar, zegt Hulshof: “Wij signaleren een trend dat steeds meer jongere mannen seropositief zijn. Het is een deel naïviteit en onwetendheid van ze. Deels is het ook dat er ten opzichte van de jaren 80 veel minder angst is voor hiv. Aids-remmers zijn namelijk zo goed geworden dat het nog slechts een chronische ziekte is, in plaats van een dodelijke.”
Wat Hulshof en collega’s ook bezighoudt, is dat het condoomgebruik in Nederland – in tegenstelling tot het gebruik van de anticonceptiepil – zeer laag blijft. Ook onder hoger opgeleiden. Hulshof: “Vele jaren zijn we al bezig om het gebruik van condooms toe te laten nemen, maar de impact is minimaal. Gedragsverandering is heel moeilijk te realiseren.” Kenniscentrum RutgersWFP adviseert om in elk geval nog de eerste drie maanden van een relatie een condoom te gebruiken. De meeste studenten op het Studentevent blijken het echter niet zo nauw te nemen. Zo hebben Sophie en Simone er weinig problemen mee om het zonder te doen na een paar dates, als de jongen in kwestie over zijn seksverleden heeft verteld. En als hij recent een soa-test heeft gedaan? Simone: “Dat kan iedereen wel zeggen, daar ga ik niet in mee.”
Alcohol en drugs zijn vaak een spelbreker met betrekking tot voornemens om het niet of veilig te doen. Hulshof hoort met enige regelmaat verhalen van mensen die de drugs xtc of ghb hebben gebruikt en ondanks hun voornemen om geen seks te hebben, dat toch hebben gedaan. “De love-roes leidt tot meer seksueel contact en het is zo dat drugs vandaag de dag gemakkelijker worden gebruikt dan enkele jaren geleden. Het valt niet te zeggen of dat er een causale link is met meer soa’s; daar is nog geen onderzoek naar gedaan.”
De meeste mensen aan de kraam van B-open geven aan zich voor te kunnen stellen dat grenzen vervagen bij alcohol- of drugsgebruik. Martijn niet. Een jaar geleden was hij behoorlijk zat toen hij voor de kroeg in slaap viel. Gelukkig was er een vriendin die op hem lette. Samen fietsten ze richting huis. In een bosje werd een pitstop gemaakt en van het een kwam het ander. Martijn: “Zij zei me dat ze aan de pil was en het allemaal wel geloofde. Ik stond erop dat we toch een condoom gebruikten. Hoewel ze een bekende was, ben je toch nooit zeker of ze wel echt de pil slikt en soa-vrij is. Hoe zat ik ook ben, ik zal het altijd veilig doen.”
De voornamen van studenten in dit artikel zijn gefingeerd.
Testen is weten
Soa’s zijn zeldzamer dan een griepje, maar worden wel degelijk met regelmaat vastgesteld. Bij de soa-kliniek van UMC Utrecht werd in 2012 bij 105 van de 701 geteste heteroseksuele mannen (15 procent) in de leeftijdscategorie 20 tot 24 jaar een soa vastgesteld. Van de 1123 vrouwen uit deze leeftijdscategorie die de poli bezochten, testten er 140 (oftewel 13 procent) positief op een soa.
Er zijn verschillende opties om een soa-test te laten afnemen. Iedereen kan bij zijn of haar huisarts terecht. Deze zorg is verzekerd, maar het gaat wel van het eigen risico af. Daarnaast kunnen jongeren tot 25 jaar en mensen uit risicogroepen naar de soa-poli van UMC Utrecht gaan (088-755 32 00). Momenteel loopt er een project waarbij mensen die geen klachten hebben gratis, dus zonder aftrek van eigen risico, terecht kunnen bij huisartsen in Utrecht Oost en de binnenstad Algemene informatie over seks en soa’s is te vinden op www.sense.info en www.soaaids.nl.