Studenten moeten klachten door computeren nog steeds serieus nemen
foto's Roos van Tongeren
Tien jaar geleden leek RSI een slagveld onder beeldschermwerkers en studenten te veroorzaken, tegenwoordig horen we er niks meer over. Toch heeft een derde van de studenten flinke klachten.
“Vooral in drukke periodes waarin ik veel achter de pc zit, zijn mijn klachten soms zó erg dat ik naar een chiropractor moet”, vertelt masterstudent Stadsgeografie Annelies. Ze komt net een computerlokaal in het Ruppert-gebouw uitgelopen. Het pijncijfer dat ze haar klachten tijdens het computeren geeft? “Een 7, al met al.”
Annelies behoort daarmee tot de ongeveer 20 procent van de studenten die aangeeft de pijn aan armen, polsen, handen, schouders of nek tijdens of rondom pc-werk te beoordelen met het cijfer 6 of hoger of zelfs pijnstillers tegen deze klachten te gebruiken.
In totaal zegt zo’n 35 procent van de studenten ‘regelmatig’ of ‘langdurig’ klachten te hebben. Dat constateert Stefan IJmker als hij alle onderzoeken die zijn verschenen over fysieke klachten door het computeren, naast elkaar legt. IJmker is consultant bij Efficiency Software en gepromoveerd op een onderzoek naar klachten door beeldschermwerk.
Studenten anticiperen op de pijn om erger te voorkomen
Het is een stevig percentage studenten dat last heeft, maar toch leidt het in maar weinig gevallen tot studieproblemen. Sinds 1 januari 2012 hebben bijvoorbeeld maar 3 studenten zich bij de studentendecanen van de UU gemeld vanwege studievertragingdoor Kans, sinds 2004 de nieuwe naam voor RSI. Kans is een afkorting van Klachten aan arm, nek of schouders. Een rondje bellen langs studieadviseurs van de verschillende faculteiten leert dat ook zij maar weinig studenten ontvangen die er studieproblemen door krijgen.
Wellicht vreemd want ruim tien jaar geleden was RSI een heet hangijzer. In 2001 kwam bijvoorbeeld studentenvakbond LSVb met een zwartboek over de beroerde inrichting van computerwerkplekken op universiteiten. De vakbond riep studenten met ernstige RSI-klachten zelfs op een schadevergoeding te vragen van hun opleiding. In 2007 bleek uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Onderwijs dat 70 procent van de studenten in enige mate last had van Kans-achtige klachten. Afgaande op het aantal meldingen bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, was RSI rond 2003 het omvangrijkst, daarna nam het steeds af.
De afname is goed te verklaren volgens Anita Nieuwenhuis, hoofd van de afdeling Veiligheid en Milieu van de UU en verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden in universitaire panden: “Dankzij bijvoorbeeld campagnes en de media-aandacht herkennen mensen de klachten tegenwoordig sneller en nemen organisaties gemakkelijker maatregelen. Bovendien weten we nu meer over hoe de klachten ontstaan en tegengegaan kunnen worden.”
Student hangt als een gebochelde over zijn toetsenbord
In alle computerzalen hangt een poster van de meest wenselijke werkhouding om klachten te voorkomen. Wie op deze woensdagmiddag rondkijkt in de universiteitsbibliotheek, ziet weinig terug van die houding. De een ligt zo ver achterovergezakt in zijn bureaustoel dat hij met zijn handen amper bij het toetsenbord kan. Een ander hangt als een gebochelde voorover en steunt met één elleboog op het tafelblad.
Bram, net afgestudeerd aan de master Toegepaste Cognitieve Psychologie, ligt op zijn buik op een bank in de koffieruimte. Met zijn armen over elkaar tuurt hij naar zijn netbook. Naar eigen zeggen computert hij niet altijd in deze houding. “Maar nu ben ik een e-book aan het lezen.” Werkt hij thuis, dan switcht hij veel tussen zijn zitzak en twee verschillende stoelen – en daarmee ook van houding. Bram: “Als ik dat niet doe, begin ik na een tijdje behoorlijk last te krijgen.”
Pijn is een goede raadgever
Zie daar de reden dat zoveel studenten (ernstige) klachten hebben, maar het niet vaak tot studieproblemen leidt, aldus bewegingswetenschapper IJmker: “Pijn heeft een waarschuwende functie. Veruit de meeste mensen luisteren daarnaar en gaan in een andere houding zitten of doen het een tijdje rustiger aan.” Ontstaan er toch klachten, dan zit het leeuwendeel van de studenten er volgens IJmker niet langer dan vier weken mee. “Mensen die er langer mee zitten, zijn doorgaans heel toegewijd aan studie of werk en hebben de pijnsignalen in de wind geslagen.”
Een illustratie van de verstrekkende gevolgen die Kans kan hebben, is het geval van Suzanne. Ze wil niet met haar echte naam in DUB, omdat ze niet wil dat in brede kring bekend is dat ze Kans heeft. Plotsklaps ging het bij haar mis in de laatste fase van de master Wiskunde, overigens met name door het vele schrijven met de hand.
Suzanne: “Op een gegeven moment kon ik amper nog een kopje vasthouden. Een jaar heb ik niet aan mijn scriptie kunnen werken en alleen lesgegeven. Toen ik uiteindelijk verder ging, was het na een maand weer net zo erg als voorheen. Dankzij oefeningen van een handtherapeut en een uur yoga per dag ben ik er weer bovenop gekomen. Tot ik een andere klacht kreeg in mijn hand en daardoor alles weer terugkwam. Nu doe ik de educatieve master. Dat gaat wel omdat ik artikelen kan schrijven met een spraakprogramma. Ooit hoop ik de gewone master, waarin je veel opgaven moet uitschrijven, nog wel te kunnen afmaken.”
‘Het schort vooral aan het gedrag van studenten’
Uit het onderzoek in opdracht van het ministerie uit 2007 blijkt dat universiteiten sinds de protestacties van de LSVb ondertussen al een flinke verbeterslag hebben gemaakt. Het meubilair is beter en studenten worden beter voorgelicht over het voorkomen van klachten. Maar het schort volgens bewegingswetenschapper IJmker nog steeds flink aan het gedrag van studenten. “Comfortabel en efficiënt werken is belangrijk om klachten te voorkomen, maar studenten laten dat vaak na.”
Gedragsverandering is moeilijk te realiseren, zegt arbo-hoofd van de UU Anita Nieuwenhuis. “Onze ervaring is dat informatie over het voorkomen van Kans studenten en medewerkers pas echt bereikt als ze klachten krijgen. We kunnen niet bij alle studenten langsgaan om te kijken of ze goed zitten. Het is dus belangrijker de informatievoorziening op orde te hebben voor het geval dat mensen zelf op zoek gaan.”
Volgens IJmker kun je het gedrag van studenten het beste beïnvloeden, door informatie te geven waardoor studenten sneller en efficiënter kunnen werken achter een compuerscherm. "Zoals blind typen, het gebruiken van sneltoetsen, het goed inrichten van een werkplek en af en toe even wat anders doen." Toevallig tips waarmee je klachten kan voorkomen, zegt IJmker. De bewegingswetenschapper pleit ook voor verplichte vakken of cursussen waarin deze vaardigheden worden aangeleerd. “De universiteit kan zich er dan mee afficheren door te zeggen dat studenten betere vaardigheden en dus meer concurrentiekracht hebben.”
Wat is Kans?
De Klachten aan Armen (handen inbegrepen), Nek en Schouders kunnen bestaan uit pijn, stijfheid, tintelingen en krachtsverlies. Er kan niet één oorzaak worden aangewezen. Zo goed als zeker komt het niet door herhaalde belasting, zoals de oude term Repetitive Strain Injury (RSI) suggereert. ‘Injury’ (blessure) leek bovendien ook niet gepast omdat in het overgrote deel van de gevallen geen lichamelijke afwijkingen worden gevonden. Vandaar dat behandelaars in 2004 hebben besloten het paraplubegrip Kans te gebruiken, waar 23 specifieke aandoeningen (zoals de tenniselleboog) onder vallen.
Nieuwe gevaren door smartphones en tablets
De smartphone en tablet brengen weer nieuwe lichamelijke gevaren met zich mee. Vorig jaar maart is hier een artikel over verschenen in P+, een multimedium voor de praktijk van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in Nederland. Er zijn 9 werkhoudingen benoemd die je lichaam geen goed doen! Meer weten? Klik!