Studenten op veldwerk: goede voorbereiding is essentieel

Antropologisch veldwerk brengt een student vaak naar exotische oorden. Een goede voorbereiding is alles, zeggen drie net-afgestudeerde studenten. “Ik zou graag zien dat de theorie meer gekoppeld wordt aan het veldonderzoek.” De opleiding heeft geluisterd.

Een goed begin is het halve veldwerk. Dat kunnen Ellen van Loenen, Gatra Peshtaz en Larissa Prevoo bevestigen. Zij studeerden twee maanden geleden af aan de één-jarige master Multiculturalisme in vergelijkend perspectief in Utrecht. Voor hun afstudeerscriptie deden zij drie maanden veldwerk in respectievelijk Indonesië, Rusland en Tanzania. Hoewel het trio nu weet dat het onmogelijk is om studenten op alle omstandigheden voor te bereiden, zijn er zaken voor verbetering vatbaar.
Contactpersonen & onderzoeksmethode
Gatra ging voor haar masteronderzoek naar Moskou. Volgens haar gaat culturele antropologie al lang niet meer alleen over primitieve volken. Miljoenensteden waar verschillende culturen en religies samen leven staan centraal. Moskou is hier een voorbeeld van. Twee maanden lang onderzocht ze in deze stad de Afghaanse diaspora. Ze keek hoe Afghanen in Rusland omgaan met hun wortels en gevoelens van verbondenheid met het land van herkomst en het land van vestiging. Hetzelfde onderzoek deed ze de laatste maand bij Afghaanse gemeenschappen in verschillende Nederlandse dorpen en steden. (scriptie).
Wat zij in de opleiding miste, was informatie over Rusland. "Studenten krijgen tijdens de master informatie over alle grote culturen. Rusland is daarin een blinde vlek. Ondanks de grootte van het land, kregen we er weinig over geleerd. Dat vond ik jammer, want het had meer waarde en diepgang aan mijn onderzoek kunnen geven."
Het hebben van meer internationale contactpersonen, zou ook fijn zijn geweest. Gatra: "Mensen die ons helpen aan een verblijfplaats bijvoorbeeld. In Rusland is het moeilijk om een plek te vinden; de opleiding heeft daar geen netwerk. Je moet alles zelf regelen." Hoewel Larissa in Tanzania ook haar eigen contacten moest zoeken en dat een goede leerervaring vond, vindt ook zij het fijn als studenten voor vertrek dat meer praktische tips voor krijgen.
Voorbereiding met meer uitleg over antropologische onderzoeksmethoden is ook welkom. Ellen onderzocht in de stad Yogyakarta in Indonesië, hoe street-art kunstenaars als kunstbeweging invloed uitoefenen op politieke en maatschappelijke debatten, onder meer over kapitalisme en corruptie. (scriptie Ellen) Zij kon meer tips over dataverwerking in de master gebruiken.
Larissa worstelt met het benoemen van onderzoeksmethoden aan anderen en net als Ellen met het omzetten van data naar een scriptie. Haar onderzoek over ontwikkelingssamenwerking in Tanzania, is gericht op percepties, gedachten en beelden van hulpverleners en hulpontvangers over hulp die gegeven en ontvangen wordt (scriptie Larissa). Ze verbleef zes weken in het dorpje Ngara, vlakbij de grens van Burundi en Rwanda. De overige periode bracht ze door in Dar es Salaam, een grote stad aan de kust van Tanzania. "Ik zou de theorie graag meer gekoppeld willen zien aan veldwerk. Ik kan niet uitleggen wat ik praktisch deed als het gaat om onderzoeksmethoden."
Acclimatiseren
Een praktisch probleem waarmee deze drie te maken kregen, is dat zij na terugkomst heel snel hun scriptie moesten afmaken. Tijd om te acclimatiseren na hun buitenlandverblijf was er nauwelijks. Ellen: "Bij terugkomst moest ik mijn leven in Utrecht weer oppakken en aan mijn scriptie werken. In de eerste zes weken was de begeleiding prettig. Daarna was er geen contact, vanwege de zomervakantie. Het schrijven van de scriptie was een eenzaam proces. Het hoort erbij dat je het zelfstandig doet, maar het was ook fijn geweest als ik de laatste weken op zijn minst had kunnen overleggen met mijn begeleider."
Ook Gatra moest weer even aarden. "Terug zijn in Nederland was heftig. Dit kwam vooral door de andere mentaliteit. In Rusland is afspreken een stuk spontaner. Hier wordt veel meer gepland. Als student ben je daarnaast verbonden aan een aantal deadlines bij terugkomst. Daardoor had ik het gevoel dat ik weinig tijd kreeg om weer te wennen, ook vanuit de begeleiding."
Ellen: "Er was voldoende begeleiding, maar ik heb doordat ik nog zo met mijn hoofd in Tanzania zat, me niet kunnen loskoppelen van die situatie."
Waar de studenten zeer goed over te spreken zijn, is dat de docenten goed bereikbaar zijn. Gedurende het onderzoek in het buitenland zijn er drie verplichte contactmomenten met docenten. Dan wordt geëvalueerd wat de bevindingen zijn. Daarbuiten mogen ze ook contact zoeken.
De docenten
De docenten Rutger-Jan Scholtens en Diederick Raven van de Utrechtse master Multiculturalisme herkennen wel wat van de kritiekpunten. Rusland is inderdaad een onderbelichte natie in het lesprogramma. Volgens Scholtens omdat er weinig beschikbaar onderzoeksmateriaal is door de Koude Oorlog. Volgens Raven door het kleine aantal docenten op de opleiding: "We vormen ons programma naar wat docenten weten en kunnen. Bekeken is wie bepaalde thema’s en kennis het beste kan doen. Dan komen er inderdaad bepaalde landen wel en sommigen niet aan bod." Het lijkt Scholtens een goed idee om wellicht een Rusland-deskundige uit te nodigen voor een gastcollege.
Meer hulp bij het zoeken van contacten in het land van onderzoek, is volgens de docenten een vaardigheid en maakt onderdeel uit van het leer- en groeiproces. Meer hulp is volgens hen dan ook niet nodig.
De kritiek op onderzoeksmethoden en dataverwerking heeft de opleiding ter harte genomen. In de master komt vanaf volgend jaar een methodeblok, met colleges over onderzoeksmethoden en dataverwerking. "Omdat onze studentengroep groeit, met bachelorstudenten van verschillende opleidingen en HBO-instroom studenten, moeten we ons onderwijsaanbod aanpassen", legt Raven uit.
Scholtens is scriptiebegeleider en daarmee begeleider van het veldwerk. Begeleiding moet voor hem persoonlijk zijn. "Tijdens de scriptiebegeleiding ga ik de dialoog aan met mensen. Ik werk het liefst één op één. Het schrijven van een scriptie en terugkomen van veldwerk is meer dan alleen een schrijfproces. Wat helpt, is dat studenten onderling met elkaar praten. Ze kunnen dan samen het proces ondergaan." Raven bereidt de studenten graag voor door hen voor te houden hun persoonlijke fascinatie te blijven herkennen. "Blijf openstaan voor wat je ziet en houd dat vast. Dompel jezelf onder in het onderwerp. Van daaruit moet je het doen."
Verliefde mannen
Fascinatie is precies wat veldwerk leuk maakt voor de afgestudeerde antropologen. Onderzoek doen verrijkt hen op persoonlijk en antropologisch vlak. Gatra: "Je gaat snappen waarom mensen doen wat ze doen. Dat ontdek je alleen door bij die mensen te zijn." Ze ziet veldwerk als een manier om dichtbij mensen te komen, howel ze soms ook iets te dichtbij willen komen. Om contacten voor haar onderzoek te krijgen, deelde ze visitekaartjes met telefoonnummer uit aan Afghaanse vrouwen in Moskou. "Enkele uren later kreeg ik mijn eerste belletje. Van een man. Hij vroeg of ik Facebook had en of ik wilde vertellen hoe ik eruit zie. Daarna kreeg ik meer telefoontjes; van mannen. Geen enkele vrouw heeft me ooit teruggebeld." De vrouwen bleken Gatra’s kaartjes aan broers of neven te hebben gegeven met de boodschap dat ze een leuk meisje voor hen hadden gezien.
Inventief
Larissa leerde tijdens haar onderzoek inventief te zijn. "De praktijk is het beste wat je kan overkomen. Je komt in lastige situaties terecht waarin je wel moet handelen. Mijn grootste probleem was het vinden van een goede organisatie voor mijn onderzoek. Ik had vanuit Nederland contact gelegd met een lokale organisatie. Eenmaal in Tanzania, bleek deze organisatie geen financiering meer te hebben. Het werd een ware zoektocht naar niet-bestaande adressen. Tanzania kent namelijk geen huisnummers en soms geen straatnamen. Het leek een ware ramp te worden." Na een tijdje vond Larissa via sociale contacten in Dar es Salaam een organisatie bij wie ze onderzoek mocht doen. Zo leerde ze dat je situaties als deze jezelf tot uitersten duwt. Zo kon ze meer voor elkaar krijgen dan ze verwachtte.
Persoonlijke ontwikkeling
Veldwerk is vooral goed voor je persoonlijke ontwikkeling, vindt Ellen. "Iedereen zou het eens moeten doen. Je moet je aanpassen aan een onbekende omgeving. Je moet alles zelf doen. Lastig vond ik dat ik enorm opviel door mijn blanke, blondharige uiterlijk tussen donkerharige, donkergekleurde mensen. Westerse vrouwen houden in de ogen van Indonesiërs van seks en zijn rijk." Ze gaf haar telefoonnummer aan voornamelijk mannen, omdat haar onderzoekspopulatie daar vooral uit bestond. Sommigen vatten dit verkeerd op. Liefdesverklaringen waren het gevolg. "Het ging niet om mij, maar om mijn status." Toen ze terug in Nederland was, viel het haar op dat ze zich aardig had aangepast aan de Indonesische levenswijze: pelan-pelan. ‘Doe rustig aan, als het niet vandaag is dan is het morgen. "Eenmaal in Nederland vond ik afspraken plannen ineens vervelend. Zo pas je je aan zonder dat je het door hebt."

Achtergrond
on 09/12/2013

Antropologisch veldwerk brengt een student vaak naar exotische oorden. Een goede voorbereiding is alles, zeggen drie net-afgestudeerde studenten. “Ik zou graag zien dat de theorie meer gekoppeld wordt aan het veldonderzoek.” De opleiding heeft geluisterd.

Een goed begin is het halve veldwerk. Dat kunnen Ellen van Loenen, Gatra Peshtaz en Larissa Prevoo bevestigen. Zij studeerden twee maanden geleden af aan de één-jarige master Multiculturalisme in vergelijkend perspectief in Utrecht. Voor hun afstudeerscriptie deden zij drie maanden veldwerk in respectievelijk Indonesië, Rusland en Tanzania. Hoewel het trio nu weet dat het onmogelijk is om studenten op alle omstandigheden voor te bereiden, zijn er zaken voor verbetering vatbaar.

Contactpersonen & onderzoeksmethode
Gatra ging voor haar masteronderzoek naar Moskou. Volgens haar gaat culturele antropologie al lang niet meer alleen over primitieve volken. Miljoenensteden waar verschillende culturen en religies samen leven staan centraal. Moskou is hier een voorbeeld van. Twee maanden lang onderzocht ze in deze stad de Afghaanse diaspora. Ze keek hoe Afghanen in Rusland omgaan met hun wortels en gevoelens van verbondenheid met het land van herkomst en het land van vestiging. Hetzelfde onderzoek deed ze de laatste maand bij Afghaanse gemeenschappen in verschillende Nederlandse dorpen en steden. (scriptie).

Wat zij in de opleiding miste, was informatie over Rusland. "Studenten krijgen tijdens de master informatie over alle grote culturen. Rusland is daarin een blinde vlek. Ondanks de grootte van het land, kregen we er weinig over geleerd. Dat vond ik jammer, want het had meer waarde en diepgang aan mijn onderzoek kunnen geven."

Het hebben van meer internationale contactpersonen, zou ook fijn zijn geweest. Gatra: "Mensen die ons helpen aan een verblijfplaats bijvoorbeeld. In Rusland is het moeilijk om een plek te vinden; de opleiding heeft daar geen netwerk. Je moet alles zelf regelen." Hoewel Larissa in Tanzania ook haar eigen contacten moest zoeken en dat een goede leerervaring vond, vindt ook zij het fijn als studenten voor vertrek dat meer praktische tips voor krijgen.

Voorbereiding met meer uitleg over antropologische onderzoeksmethoden is ook welkom. Ellen onderzocht in de stad Yogyakarta in Indonesië, hoe street-art kunstenaars als kunstbeweging invloed uitoefenen op politieke en maatschappelijke debatten, onder meer over kapitalisme en corruptie. (scriptie Ellen) Zij kon meer tips over dataverwerking in de master gebruiken.

Larissa worstelt met het benoemen van onderzoeksmethoden aan anderen en net als Ellen met het omzetten van data naar een scriptie. Haar onderzoek over ontwikkelingssamenwerking in Tanzania, is gericht op percepties, gedachten en beelden van hulpverleners en hulpontvangers over hulp die gegeven en ontvangen wordt (scriptie Larissa). Ze verbleef zes weken in het dorpje Ngara, vlakbij de grens van Burundi en Rwanda. De overige periode bracht ze door in Dar es Salaam, een grote stad aan de kust van Tanzania. "Ik zou de theorie graag meer gekoppeld willen zien aan veldwerk. Ik kan niet uitleggen wat ik praktisch deed als het gaat om onderzoeksmethoden."

Acclimatiseren
Een praktisch probleem waarmee deze drie te maken kregen, is dat zij na terugkomst heel snel hun scriptie moesten afmaken. Tijd om te acclimatiseren na hun buitenlandverblijf was er nauwelijks. Ellen: "Bij terugkomst moest ik mijn leven in Utrecht weer oppakken en aan mijn scriptie werken. In de eerste zes weken was de begeleiding prettig. Daarna was er geen contact, vanwege de zomervakantie. Het schrijven van de scriptie was een eenzaam proces. Het hoort erbij dat je het zelfstandig doet, maar het was ook fijn geweest als ik de laatste weken op zijn minst had kunnen overleggen met mijn begeleider."

Ook Gatra moest weer even aarden. "Terug zijn in Nederland was heftig. Dit kwam vooral door de andere mentaliteit. In Rusland is afspreken een stuk spontaner. Hier wordt veel meer gepland. Als student ben je daarnaast verbonden aan een aantal deadlines bij terugkomst. Daardoor had ik het gevoel dat ik weinig tijd kreeg om weer te wennen, ook vanuit de begeleiding."

Ellen: "Er was voldoende begeleiding, maar ik heb doordat ik nog zo met mijn hoofd in Tanzania zat, me niet kunnen loskoppelen van die situatie."

Waar de studenten zeer goed over te spreken zijn, is dat de docenten goed bereikbaar zijn. Gedurende het onderzoek in het buitenland zijn er drie verplichte contactmomenten met docenten. Dan wordt geëvalueerd wat de bevindingen zijn. Daarbuiten mogen ze ook contact zoeken.

De docenten
De docenten Rutger-Jan Scholtens en Diederick Raven van de Utrechtse master Multiculturalisme herkennen wel wat van de kritiekpunten. Rusland is inderdaad een onderbelichte natie in het lesprogramma. Volgens Scholtens omdat er weinig beschikbaar onderzoeksmateriaal is door de Koude Oorlog. Volgens Raven door het kleine aantal docenten op de opleiding: "We vormen ons programma naar wat docenten weten en kunnen. Bekeken is wie bepaalde thema’s en kennis het beste kan doen. Dan komen er inderdaad bepaalde landen wel en sommigen niet aan bod." Het lijkt Scholtens een goed idee om wellicht een Rusland-deskundige uit te nodigen voor een gastcollege.

Meer hulp bij het zoeken van contacten in het land van onderzoek, is volgens de docenten een vaardigheid en maakt onderdeel uit van het leer- en groeiproces. Meer hulp is volgens hen dan ook niet nodig.

De kritiek op onderzoeksmethoden en dataverwerking heeft de opleiding ter harte genomen. In de master komt vanaf volgend jaar een methodeblok, met colleges over onderzoeksmethoden en dataverwerking. "Omdat onze studentengroep groeit, met bachelorstudenten van verschillende opleidingen en HBO-instroom studenten, moeten we ons onderwijsaanbod aanpassen", legt Raven uit.

Scholtens is scriptiebegeleider en daarmee begeleider van het veldwerk. Begeleiding moet voor hem persoonlijk zijn. "Tijdens de scriptiebegeleiding ga ik de dialoog aan met mensen. Ik werk het liefst één op één. Het schrijven van een scriptie en terugkomen van veldwerk is meer dan alleen een schrijfproces. Wat helpt, is dat studenten onderling met elkaar praten. Ze kunnen dan samen het proces ondergaan." Raven bereidt de studenten graag voor door hen voor te houden hun persoonlijke fascinatie te blijven herkennen. "Blijf openstaan voor wat je ziet en houd dat vast. Dompel jezelf onder in het onderwerp. Van daaruit moet je het doen."

Verliefde mannen
Fascinatie is precies wat veldwerk leuk maakt voor de afgestudeerde antropologen. Onderzoek doen verrijkt hen op persoonlijk en antropologisch vlak. Gatra: "Je gaat snappen waarom mensen doen wat ze doen. Dat ontdek je alleen door bij die mensen te zijn." Ze ziet veldwerk als een manier om dichtbij mensen te komen, howel ze soms ook iets te dichtbij willen komen. Om contacten voor haar onderzoek te krijgen, deelde ze visitekaartjes met telefoonnummer uit aan Afghaanse vrouwen in Moskou. "Enkele uren later kreeg ik mijn eerste belletje. Van een man. Hij vroeg of ik Facebook had en of ik wilde vertellen hoe ik eruit zie. Daarna kreeg ik meer telefoontjes; van mannen. Geen enkele vrouw heeft me ooit teruggebeld." De vrouwen bleken Gatra’s kaartjes aan broers of neven te hebben gegeven met de boodschap dat ze een leuk meisje voor hen hadden gezien.

Inventief
Larissa leerde tijdens haar onderzoek inventief te zijn. "De praktijk is het beste wat je kan overkomen. Je komt in lastige situaties terecht waarin je wel moet handelen. Mijn grootste probleem was het vinden van een goede organisatie voor mijn onderzoek. Ik had vanuit Nederland contact gelegd met een lokale organisatie. Eenmaal in Tanzania, bleek deze organisatie geen financiering meer te hebben. Het werd een ware zoektocht naar niet-bestaande adressen. Tanzania kent namelijk geen huisnummers en soms geen straatnamen. Het leek een ware ramp te worden." Na een tijdje vond Larissa via sociale contacten in Dar es Salaam een organisatie bij wie ze onderzoek mocht doen. Zo leerde ze dat je situaties als deze jezelf tot uitersten duwt. Zo kon ze meer voor elkaar krijgen dan ze verwachtte.

Persoonlijke ontwikkeling
Veldwerk is vooral goed voor je persoonlijke ontwikkeling, vindt Ellen. "Iedereen zou het eens moeten doen. Je moet je aanpassen aan een onbekende omgeving. Je moet alles zelf doen. Lastig vond ik dat ik enorm opviel door mijn blanke, blondharige uiterlijk tussen donkerharige, donkergekleurde mensen. Westerse vrouwen houden in de ogen van Indonesiërs van seks en zijn rijk." Ze gaf haar telefoonnummer aan voornamelijk mannen, omdat haar onderzoekspopulatie daar vooral uit bestond. Sommigen vatten dit verkeerd op. Liefdesverklaringen waren het gevolg. "Het ging niet om mij, maar om mijn status." Toen ze terug in Nederland was, viel het haar op dat ze zich aardig had aangepast aan de Indonesische levenswijze: pelan-pelan. ‘Doe rustig aan, als het niet vandaag is dan is het morgen. "Eenmaal in Nederland vond ik afspraken plannen ineens vervelend. Zo pas je je aan zonder dat je het door hebt."

Tags: veldwerk | culturele antropologie | faculteit sociale wetenschappen

Advertentie