Studenten zoeken naar oplossing om eenzaamheid tegen te gaan

De Co-Challenge is een keuzevak waarbij UU-, HU-, ROC- en ex-studenten samen (en tegen elkaar) de strijd aangaan om in twee weken tijd een probleem op te lossen. Dit jaar moesten ze eenzaamheid te lijf gaan. Uit de Volksgezondheidsmonitor Utrecht blijkt 40 procent van alle volwassenen in Utrecht zich eind 2017 eenzaam te voelen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen sociale- en emotionele eenzaamheid. Bij de eerste vorm hebben mensen een gebrek aan anderen om zich heen, en bij de tweede een gebrek aan een intieme emotionele band.

Beide vormen van eenzaamheid nemen de laatste jaren toe en blijkbaar niet alleen in Utrecht. In Groot-Brittannië is dit jaar een minister van Eenzaamheid benoemd en DUB onderzocht vorig jaar hoe studenten hun eenzaamheid het beste te lijf kunnen gaan. Ook de gemeente Utrecht is geïnteresseerd in oplossingen en vroeg daarom in samenwerking met de UU en het UMC dit jaar aan vier groepen studenten om met out-of-the-box oplossingen te komen.

Werken aan innovatieve oplossingen
Voor de UU zijn dit de studenten die het mastervak Co-create: life's professional challenge volgen. Het keuzevak wordt pas voor de tweede keer gegeven en daagt studenten uit om innovatieve oplossingen te zoeken voor een maatschappelijk probleem. Ze kunnen hier 3 studiepunten mee verdienen.

Het vak is een afgeleide van de EduChallenge, een jaarlijkse wedstrijd waarin studenten worden uitgedaagd het onderwijs te vernieuwen. De winnaar, Gül Akcaova, kwam tijdens de twee dagen durende EduChallenge met een idee voor de app Mattie, die sociale media en andere concentratie verstorende apps het zwijgen oplegt terwijl je aan het studeren bent. Ze bracht Mattie uiteindelijk naar de Google Play Store en de App Store¸ waar die inmiddels meer dan vijfduizend keer is gedownload. Ook in de EduChallenge van 2016 bedachten de winnende studenten een app, ‘Nomi+’, waarmee stressklachten inzichtelijk gemaakt kunnen worden.

Eenzaamheid bestrijden in gezelschap
Terug naar het heden. De studenten van Co-create hebben een aantal bijeenkomsten achter de rug waarin ze gesproken hebben met hun coaches en verschillende Utrechtse organisaties die te maken krijgen met eenzame mensen. Hun ideeën zijn tijdens een eerdere bijeenkomst voorzien van feedback en vandaag is de slotbijeenkomst van het vak waar ze hun ideeën aan een jury pitchen.

De ontmoeting is hoog in het Stadskantoor. Vanaf het moment dat ik het gebouw bij het stationsplein betreed, ben ik omringd door mensen. Als je het mij vraagt, kan een bijeenkomst tegen eenzaamheid op geen betere plek worden gehouden dan hier. Wanneer ik de eerste verdiepingen passeer, zie ik dat deze vol zitten met mensen die elkaar gezelschap houden tot ze geholpen worden. Vervolgens wacht ik met een groepje mensen op de zesde verdieping tot we worden opgehaald en begeleid naar de lift. Eén van hen nodigt mij zelfs uit om gratis bij hem te komen eten. De hightech liften geven elk van ons het gevoel dat we ertoe doen, aangezien de verdieping per persoon dient te worden ingevoerd zodat de lift efficiënt zijn werk kan doen. Ook in de volle lift is het gezellig.

Eenmaal aangekomen op de elfde verdieping ,blijk ik één van de eersten ter plaatse te zijn. Het is nog relatief eenzaam aan de top, maar in de loop van het eerste uur komen er steeds meer groepjes mensen bij. De meesten zijn van non-profit organisaties uit Utrecht. Het valt mij op hoe betrokken iedereen is als het gaat om het tegengaan van eenzaamheid. Vragen als ‘hoe pak je dat aan’, ‘hoe vind je mensen die altijd alleen zijn’ en ‘is er wel één oplossing’ vliegen al snel over en weer. Ik concludeer dat veel organisaties in Utrecht hun uiterste best doen met de vaak schaarse middelen die ze ter beschikking hebben. Waar het regelmatig aan schort is onderlinge samenwerking. Eenzaamheid is een complex probleem, maar een oplossing kan ook zo simpel zijn als het gedag zeggen tegen de buren. Zo voorkom je hopelijk situaties als in Rotterdam waar een vrouw tien jaar dood  in haar huis lag.

Maar hoe zorg je dat mensen beter naar elkaar omkijken?  De huisarts zou je wanneer je bij hem langskomt, kunnen vragen hoe het met zijn of haar buren gaat, oppert iemand. Dan ga je vanzelf vaker aankloppen bij mensen om een praatje te maken. Maar, antwoordt een ander, is dat dan geen inbreuk op hun privacy? Als je het mij vraagt, is het niet heel anders dan vreemden berichtjes sturen op Facebook. Ik denk dat mensen zich zullen verbazen als ze erachter komen hoe gemakkelijk het is om contact te maken met mensen zonder een smartphone. Ik las een keer ergens dat we de verliesmakende postsector en de zorgsector met haar chronisch tekort aan mensen zouden moeten combineren tot één beroep. De postbode gaat immers al langs alle deuren, dan kan hij meteen even kijken hoe het gaat met degene bij wie hij bezorgd. Je zou zelfs de huizen van eenzame mensen tot pakketophaalpunt kunnen transformeren. Ik vraag me af of ik die challenge had kunnen winnen met dat idee.

De vier pitches: van een app tot een activiteitencentrum
De studenten van Co-create, foto Tahné Kleijn

Het is tijd voor de vier groepen studenten (allen HU of UU) om hun idee te pitchen. Gisteren waren de groepjes nog bezig hun ideeën uit te werken, wat de professionaliteit waarmee zij hun projecten presenteerden alleen maar indrukwekkender maakt. 

Team Windroos heeft een Engelstalige anti-eenzaamheidsapp bedacht die Togetr heet. Via de app kunnen internationals vrijwilligerswerk in Utrecht vinden. De huidige sites voor vrijwilligerswerk zijn meestal Nederlandstalig. Het idee ontstond toen de studenten via onderzoek ontdekten dat eenzaamheid groter is onder hoogopgeleide mensen met een migratieachtergrond (51 tegenover 27 procent voor niet-migranten). In een door de studenten uitgevoerde enquête onder niet-Nederlandse studenten geven veel van hen aan een 'gebrek aan betekenisvolle contacten’ te hebben. Via hun app worden studenten op basis van een korte vragenlijst gekoppeld aan bij hen passend vrijwilligerswerk. Hiermee kunnen internationale studenten gemakkelijker in contact komen met andere Utrechters die hun interesses delen.

In nieuwbouwwijk Leidsche Rijn is de eenzaamheid bovengemiddeld in vergelijking met de rest van Utrecht. Groep Ulink denkt een oplossing te hebben gevonden in Spring, een multifunctionele ontmoetingsplek voor de hele gemeenschap. In de begeleidende flyer beschrijft Ulink het als een plek waar je koffie kan drinken terwijl iemand op je kinderen let; waar je kunt komen dansen, koken, of muziek maken en waar jong en oud door gemeenschappelijke interesses en waardevolle contacten eenzaamheid buiten de deur houden.

De studenten van Rectangular willen met een language kitchen niet-westerse migranten en de werkloze ouders onder hen in het bijzonder, een plek bieden waar mensen van allerlei komaf samen kunnen komen om te koken, te tuinieren, of om hun kinderen te zien optreden. Zij willen dit plan koppelen aan projecten waarbij al gezamenlijk gekookt wordt, zoals bij de non-profit organisatie Resto van Harte, die door heel Nederland al vergelijkbare plekken heeft opgezet, en bij project Einstein, een project in Overvecht waar vluchtelingen samen met studenten leven. Wat hun idee onderscheid, is volgens hen de focus op kinderen, waardoor ouders eerder geneigd zijn langs te komen en taal- en cultuurbarrières makkelijker doorbroken worden.

De +Pack-studenten willen basisschoolkinderen koppelen aan ouderen en ze samen aan een spreekbeurt laten werken. Alleenstaande ouderen, zo vonden deze studenten uit, zijn vatbaarder voor eenzaamheid, vanwege een kleiner wordend sociaal netwerk, een gevoel minder te kunnen bijdragen aan de maatschappij en een vervreemding van hun buurt. Door een koppeling ontwikkelen de kinderen sociale vaardigheden en kunnen de ouderen fungeren als een bron van kennis. Het project heet dan ook Wijze woorden. Op deze manier willen de studenten de ouderen weer het gevoel geven ertoe te doen en hun eenzaamheid laten afnemen.

De winnaars
De driekoppige jury roept +Pack uit tot winnaars. De juryleden prijzen het idee om de manier waarop het de onderliggende oorzaken van eenzaamheid aanpakt en het drie generaties aan elkaar koppelt. De volgende stap voor de studenten is nu het idee aan de gemeente presenteren. Zij hopen zo interesse bij de gemeente op te wekken om het project te gaan uitvoeren. Oplossingen lijken er in ieder geval genoeg, maar of al deze goede bedoelingen uiteindelijk mensen minder eenzaam gaan maken?  Ik denk weer terug aan één van de vragen die voorafgaand aan de pitches werden gesteld: is er wel één oplossing?