Taiwanese studenten gaan schijnbaar nonchalant om met Chinaconflict

Een drietal Taiwanese straaljagers vliegt met oorverdovend lawaai over de campustuin van de ChengKung universiteit in Tainan. Meestal komen studenten hier om te picknicken, of om in hun toga naast de subtropische banyan bomen te poseren voor een afstudeerfoto, maar vanwege de zomervakantie is de tuin bijna leeg. Even verderop staan twee studenten ondanks de hitte te kletsen voor de ingang van een van de universiteitsgebouwen – statige Japanse panden die vorige eeuw nog dienden als militaire kazernes. De studenten halen hun schouders op wanneer ik vraag naar het lawaai van de militaire oefeningen. “Ze vliegen al jaren over, dus we zijn de herrie wel gewend.” Hoewel Chinese oorlogsvliegtuigen steeds vaker het Taiwanese luchtruim binnenvliegen en Taiwan het aantal militaire oefeningen heeft opgeschroefd, lijken de studenten zich niet druk te maken om een mogelijke invasie.

De kalme houding van de studenten steekt af tegen hoe het Westen naar de China-Taiwan kwestie kijkt. Toen ik vorig najaar naar Taiwan vertrok om mijn masterthesis af te schrijven en Mandarijn te studeren, vroegen bezorgde familieleden en vrienden mij of het land wel veilig genoeg is – bijna tot het punt dat ik zelf bedenkingen kreeg. Eenmaal aangekomen bleek dat veel Taiwanezen de Westerse berichtgeving over de kwestie overdreven of te pessimistisch vinden: China’s dreigende houding blijft enkel bij een dreiging, zeggen ze. Inmiddels ben ik afgestudeerd van de UU en voel ik mij veilig genoeg om hier nog enkele maanden te blijven, maar hoe veilig voelen de Taiwanese studenten zich en hoe beïnvloedt de kwestie hun toekomst?

Taiwan NCKU, de campus met Banyanbomen

Vervolgd door China
Volgens onderzoek van het Taiwanees Centraal Nieuwsbureau denkt driekwart van de jong volwassenen dat China en Taiwan mogelijk in oorlog raken. Toch zien de meeste studenten die ik spreek het vooral als een probleem voor de toekomst. Zo ook masterstudent sportonderwijs MinYuan: “Vroeger was ik nog wel eens zenuwachtig maar nu niet meer”, zegt ze. “Ons is altijd verteld dat China gaat aanvallen, maar tot nu toe is dat nog steeds niet gebeurd”. Medestudent LiZi, die dezelfde master volgt, stemt met haar in: “Ik trek me er niet zo veel van aan tegenwoordig”, zegt hij. “Het is veel belangrijker om een goede baan te vinden en genoeg te verdienen om mijzelf te kunnen onderhouden en misschien een huis te kopen. Het huidige tekort aan banen en de hoge huizenprijzen zijn voor ons veel belangrijkere problemen.”

Volgens voorzitter Luke van de lokale studentenunie – net als veel andere jonge Taiwanezen introduceert hij zichzelf liever met zijn zelfgekozen Engelse naam – ondervinden de meeste studenten geen last van de dreiging. “De dreiging is er jaar in jaar uit dus onze zorgen zijn langzamerhand afgevlakt”, zegt hij. “Bovendien is er bij een invasie toch weinig dat we zouden kunnen doen.” Uit de gesprekken met verscheidene studenten komt eenzelfde lijdzame houding naar voren: er is weinig dat de studenten kunnen doen om de situatie te veranderen, dus richten ze zich liever op hun studie en de problemen die momenteel een impact op hun leven hebben.

Toch staan niet alle studenten hier hetzelfde in, zegt bachelorstudent elektrotechniek LaiShao. In een Japanse bar vertelt hij over zijn toekomstplannen. Hoewel hij niet gelooft dat China binnenkort gaat aanvallen, is hij van plan wegens de dreiging in Europa of Amerika te studeren. “Er is geen garantie op een veilige toekomst hier. Als ik later kinderen wil of een vermogen wil opbouwen dan kan ik beter emigreren”. Hij is daarnaast erg geïnteresseerd in andere culturen, de relatief relaxte werkcultuur in het Westen, en het leren van Engels en Spaans, zegt hij. Zijn ouders staan bovendien lijnrecht achter zijn plan. “Omdat mijn moeder zo’n twintig jaar geleden van China naar Taiwan is verhuisd, zou het kunnen zijn dat ze in geval van oorlog door China vervolgd zou kunnen worden.”

Volgens LaiShao heeft ongeveer een vijfde van zijn vriendenkring vergelijkbare toekomstplannen. Ook voorzitter Luke van de studentenunie ziet dat veel van de studenten naar Europa of Amerika vertrekken om hun studie te vervolgen, soms met de reden om de politieke situatie in Taiwan te ontlopen. China is daarentegen erg onpopulair als studieplek. “Hoewel Chinese universiteiten makkelijk Taiwanese studenten toelaten, willen de meeste jonge Taiwanezen er niet studeren”, zegt hij. “Cultureel gezien is het Westen veel aantrekkelijker; studenten van onze generatie groeiden immers op met Amerikaanse televisie en muziek”.

Vanwege het hoge collegegeld en het tekort aan betaalbare docenten Engels, is in het buitenland studeren vooral weggelegd voor de kinderen van de hogere middenklasse. Vooral in het zuiden van het land zoals in Tainan zijn jongeren traditioneler, minder bekend met Westerse cultuur en ligt het Engels een niveau lager, dus zeggen veel studenten zelfs in geval van oorlog liever in Taiwan te blijven wonen.

Voorzitter Luke van de studentenunie

Halfgeleiders als troefkaart
Naast de impact op hun toekomstperspectief, beïnvloedt de spanning tussen China en Taiwan ook het leven van de studenten via de landelijke politiek, bijvoorbeeld via het onderwijsbeleid. Zo heeft de huidige regeringspartij, de Democratische Progressieve Partij (DPP), voorgenomen om van Taiwan een tweetalig land te maken en fors te investeren in Engels onderwijs – een beleidskeuze die naast economische voorspoed ook als doel heeft om de banden met de internationale gemeenschap te versterken en zo het land weerbaarder te maken tegen China.

Hoewel de studenten unaniem achter het beleid staan, zijn er net als in Nederland zorgen dat Engelstalige opleidingen de kwaliteit van het onderwijs niet kunnen waarborgen. “Engels is tegenwoordig onmisbaar, maar het niveau van de docenten is erg laag en er is een tekort aan moedertaalsprekers die het ons zouden kunnen leren”, zegt LaiShao. Veel studenten zijn daarom afhankelijk van dure, private bijscholing om Engels te leren – wat vervolgens ongelijkheid in de hand speelt.

Een andere beleidsmaatregel die met name impact heeft op de mannelijke studenten, is de recente verlenging van de militaire dienst van vier maanden naar één jaar. LaiShao heeft ingepland dat hij volgend jaar zomer met zijn diensttijd gaat beginnen, en vindt het een goed initiatief. “Hoewel er geen kans is dat Taiwan kan winnen als er oorlog uitbreekt, kan het in ieder geval helpen om een mogelijke aanval af te houden. Zeker wanneer China ziet dat ze bij een aanval teveel verliezen maken”, zegt hij. Andere studenten, zoals LiZi, zien er geen heil in. “China heeft bijna vijftig keer zoveel inwoners en een veel sterker leger”, zegt hij. “Bovendien stelt de militaire dienst weinig voor: het bestaat vooral uit de grond aanvegen en dagdromen.”

De studenten stellen allemaal dat de Taiwanese economie een betere verdedigingslinie vormt. Taiwan produceert een groot deel van de wereldvoorraad elektrische halfgeleiders, en heeft met het halfgeleiderbedrijf TSMC een belangrijke troefkaart in handen, zegt masterstudent elektrotechniek YuSheng. “Hoewel investeren in wapens nodig is, denk ik dat het ontwikkelen en beschermen van de halfgeleider industrie veel essentiëler is”, zegt hij. “Hiermee kan Taiwan betere relaties onderhouden met andere landen en blijven we economisch onafhankelijk.”

Masterstudent elektrotechniek YuSheng

Democratie als identiteit
Op economisch vlak is de China-Taiwan kwestie misschien abstract, maar tegelijkertijd kan het ook erg persoonlijk worden. Zo komt in de gesprekken met de studenten naar boven dat ze zichzelf ondanks hun Chinese voorouders vooral als Taiwanees identificeren. Vreemd is dit niet: de Taiwanese cultuur bevat naast de Chinese taal, feestdagen en religieuze achtergrond ook veel Amerikaanse invloeden, en Japanse elementen van toen het eiland de eerste helft van de twintigste eeuw een Japanse kolonie was. Student YuSheng: “De mix van verschillende culturen in Taiwan maakt het land innovatief en uniek, en dat is precies wat we nodig hebben om China te weerstaan”. Het is volgens hem en verschillende andere studenten niet alleen de potpourri aan invloeden die de Taiwanese cultuur en identiteit vormt, maar vooral de democratie en de open samenleving die deze interactie mogelijk maakt.

Dat juist democratie en vrijheid zo centraal staan binnen de Taiwanese identiteit blijkt ook uit hoeveel waarde de studenten aan de opkomende landelijke verkiezingen hechten. Net als alle andere jaren hebben de verkiezingen komend januari één belangrijk hoofdthema waar de meedingende partijen een antwoord op moeten geven: wat voor relatie onderhouden ze met China? Voor sommige Taiwanezen zijn de verkiezingen belangrijk genoeg om vanuit Europa of Amerika terug te vliegen naar eigen land. De verkiezingen zijn dan ook niet alleen belangrijk vanwege het bepalen van de nieuwe regeringspartij, zegt LaiShao. “Het is het moment waarop we ons als land verenigen en nog hechter worden – zelfs als we op een verschillende kandidaat stemmen.”

Terwijl het langzaam avond wordt, raast een laatste straaljager over de campustuin van de universiteit. De studenten zijn vertrokken, maar ook de ouderen die in de schaduw van de banyan bomen tai chi beoefenen, lijken niks om het geluid te geven. Ondanks dat Taiwanese studenten zich soms lijdzaam of nonchalant tegenover de politieke situatie lijken op te stellen, beïnvloedt het een groot deel van hun leven.

Als generatiegenoten worstelen ze daarnaast ook nog met dezelfde problemen en thema’s als Nederlandse studenten zoals ikzelf – prestatiedruk in het onderwijs, financiële zorgen en het vinden van een passende baan en betaalbare huisvesting. Het is dan ook moeilijk om geen medeleven of respect voor ze te voelen. Ook al zijn de Taiwanezen aan het onheilspellende lawaai van de straaljagers en de constante dreiging gewend geraakt, niettemin hoop ik dat dit voor komende generaties niet meer nodig zal zijn.

De auteur Marcel Hobma op de universiteit in Taiwan.