Tien criteria om te zien of je smartphoneverslaafd bent

Een onderzoeksteam van Regina van den Eijnden, onderzoeker/docent bij Sociale Wetenschappen, bevroeg deze zomer ruim duizend festivalgangers van De Beschaving naar hun smartphone-gebruik. Bezoekers konden er vervolgens voor kiezen om het festival offline – met afgeplakte telefoon – te beleven. Na ongeveer drie uur volgde een tweede vragenvuur. “We weten heel weinig van de verslavende elementen van smartphones”, zegt Van den Eijnden, die door de festivalorganisatie van De Beschaving werd gevraagd om aan te haken bij een offline-experiment. 

Festivalbezoekers kunnen hun smartphone niet missen
Uit de eerste meting bij de ingang haalde ze al veel informatie.Voor tien verslavingssymptomen konden mensen aangeven of die helemaal niet, een beetje of helemaal klopten. Opvallend: driekwart van de ondervraagde festivalbezoekers is langer op hun telefoon bezig dan zij zou willen en meer dan de helft van de respondenten voelt zich enigszins ongeduldig of geïrriteerd zonder smartphone op zak. Verder vinkten veel mensen bij twee ernstige symptomen ‘Klopt een beetje’ aan: het voortdurend checken van de smartphone om maar geen berichtjes van anderen te missen (57 procent) en je smartphone niet kunnen missen, zélfs als je er in het dagelijks leven last van hebt (44 procent).

Het zijn allemaal symptomen van compulsief smartphonegebruik, in de volksmond ook smartphoneverslaving genoemd, die vooral op het conto komen van de sociale media Instagram, Facebook, Twitter en Snapchat. Deelnemers die veel symptomen rapporteerden, gebruiken vooral die sociale media. Andere apps zoals nieuwsapps, spelletjes, maar ook Whatsapp lijken minder verslavend. “Dat laatste verbaasde me nogal”, zegt Van den Eijnden. Het verslavende van een smartphone zit volgens haar vooral in de behoefte aan contact, informatie te verkrijgen van de mensen om je heen en de behoefte om jezelf te laten zien. Op zich past Whatsapp in dat straatje. 

Vrouwen zijn eerder smartphoneverslaafd
De bevinding is voer voor verder onderzoek. Net als het resultaat dat vrouwen en bezoekers onder de dertig jaar relatief veel verslavingssymptomen melden. Al verbaast die constatering Van den Eijnden stukken minder. “Jongeren vormen de smartphone generatie en zijn meer bezig met hun sociale omgeving en met hoe anderen hen zien. En over het algemeen zijn vrouwen meer met communicatie in de weer dan mannen. Ze zijn gevoeliger voor sociale media.” 

Offline en de ontwenninsverschijnselen
Tijdens het onderzoek bij de ingang koos 78 procent van de onderzoeksgroep ervoor om het festival offline te beleven. Bij die groep zaten relatief veel vrouwen en bezoekers boven de dertig. Opmerkelijk: mensen met symptomen van smartphoneverslaving waren meer bereid om hun telefoon af te laten plakken.

Van den Eijnden vermoedt dat deze groep sterker bij het onderwerp betrokken is en daardoor meer bereid is de offline ervaring uit te proberen. De Beschaving had een speciale offline-zone ingericht. De vijfhonderd mensen die bij het verlaten van het festivalterrein de sticker professioneel van hun smartphone lieten verwijderen, kregen een tweede vragenlijst onder hun neus.

Die nameting wordt het meest interessant. Hoe vonden de mensen het? Hadden ze last van ontwenningsverschijnselen? 

Fun fact pakte verkeerd uit
Regina van den Eijnden betreurt dat juist een ander onderzoekje op het festival breed in de media is uitgemeten. ‘Festival is leuker zonder mobieltje’, kopte NOS op 3. Het betrof een tussenmeting, een ‘extraatje’ van het onderzoeksteam voor de organisatie van DeBeschaving, dat losstaat van de genoemde voor- en nameting. Teamleden gingen het festivalterrein op en vroegen at random of mensen al dan niet offline waren en of ze het leuk vonden. Conclusie: de ‘offliners’ vonden het leuker. Van den Eijnden: “Maar dat is geen wetenschappelijk hard feit, omdat er haken en ogen aan dit onderzoekje zitten. Want misschien waren de mensen die niet aan het offline-onderzoek meededen wel chagrijniger dan de deelnemers.” Oftewel: voor een serieuze bewering over de festivalbeleving hadden de deelnemers random toegewezen moeten worden aan de offline en online variant van het festival.

Tot afgrijzen van Van den Eijnden zette De Volkskrant het extra onderzoekje in de rubriek Fact Check weg als ‘Onzin’. “Terwijl we heel duidelijk hebben gemaakt dat dit om een fun fact ging en niet om hard wetenschappelijk nieuws. Een beetje flauw van de Volkskrant om dit ludieke nieuwtje er uit te lichten en niet naar de inhoud van het NOS-bericht zelf te kijken.” Ze heeft geen spijt van het extraatje. “We moeten het hebben van samenwerking met externe partijen, anders kunnen we geen onderzoek doen. Dan wil je hen ook een beetje tegemoet komen met zo’n fun fact.” Met die tussenmeting gaat ze waarschijnlijk niets meer doen. Wel met de voor- en nameting, die volgens Van den Eijnden het begin van een nieuwe wetenschappelijke onderzoekslijn vormen. De onderzoeker is heel benieuwd naar de resultaten. “Dit is echt mooi onderzoek. De data probeer ik natuurlijk wetenschappelijk te publiceren, maar zo’n publicatie heeft nog wel even tijd nodig.” 

Je bent smartphoneverslaafd als…

1. Je voortdurend je telefoon checkt om maar geen berichtjes van anderen te missen.

2. Je vaker met je smartphone bezig bent dan je zou willen.

3. Mensen om je heen zeggen dat je te veel met je smartphone bezig bent.

4. Je te weinig toekomt aan geplande taken (werk, studie huishouden), omdat je zo veel op je telefoon zit.

5. Je het door je smartphone moeilijk vindt om jezelf op studie of werk te concentreren.

6. Je wel eens pijn in je polsen of schouders voelt wanneer je op je telefoon bezig bent.

7. Je niet zonder je smartphone kunt.

8. Je ongeduldig of geïrriteerd voelt zonder je smartphone.

9. Je vaak denkt aan wat er op je smartphone gebeurt, ook als je offline bent.

10. Je de smartphone niet kunt missen, zelfs als je er in het dagelijkse leven last van hebt.