U-Talent moet stap van middelbare school naar universiteit makkelijker maken

De ingewikkelde berekeningen en tekeningen op het prikbord zijn voor leerlingen Joris van den Akker en Sjoerd Reinhoudt gesneden koek. Hun project gaat over blauwe energie. “Door het verschil in zoet en zout water kan door osmose elektriciteit worden opgewekt. Dit kun je bijvoorbeeld onder een bos doen, zonder het landschap te verstoren. Zonnepanelen hebben soms een laag rendement. Dit is een goed alternatief”, zegt Joris, terwijl hij wijst op een ingewikkelde scheikundige formule. Over een jaar gaat hij Scheikunde studeren. Sjoerd heeft gekozen voor Natuurkunde en Wiskunde.

Het project van de twee scholieren van Gymnasium Camphusianum in Gorinchem maakt onderdeel uit van U-Talent. Dit is een samenwerkingsverband tussen de Universiteit Utrecht, de Hogeschool Utrecht en meer dan 40 middelbare scholen in de regio. Doel is het versterken van het onderwijs en de aansluiting tussen het voorgezet- en hoger onderwijs verbeteren.

Door U-Talent kunnen middelbare scholieren op een laagdrempelige manier kennismaken met de universiteit en hogeschool. Hiervoor organiseert U-Talent activiteiten voor havo- en vwo-scholieren en hun docenten. Voor de bovenbouw biedt het programma onder andere masterclasses die verdiepend zijn ten opzichte van de les op school. Masterclasses duren één of twee dagen en bestaan uit hoorcolleges, werkcolleges, practica, excursies en rondleidingen. Ook is er de U-Talent Academy, het campusprogramma voor getalenteerde 5 en 6 vwo’ers met interesse in bètavakken. Zij komen elke drie weken naar de universiteit, waar ze modules volgen met gastdocenten. Ook voeren zij een onderzoek uit bij een vakgroep en gaan ze op excursie naar het buitenland, bijvoorbeeld naar Oxford. Voor getalenteerde 4 en 5 havoleerlingen bestaat sinds 2016 een vergelijkbaar programma: het U-Talent College. Maar ook voor scholieren uit andere klassen zijn er activiteiten zoals een programma voor brugklassers over plastic soep.

Geen zieltjes winnen
Vorige week werd samen met 150 docenten en 50 leerlingen het eerste lustrum van U-Talent gevierd. U-Talent bestaat dus vijf jaar, maar is de opvolger van het Junior College Utrecht dat begin 2000 werd opgericht. Het lustrum werd gevierd op de Hogeschool Utrecht, met de conferentie ‘5 jaar denken en doen’. De scholieren presenteerden tijdens het Leerlingenfestival hun projecten.

Sjoerd en Joris werden tijdens de scheikundelessen op Gymnasium Camphusianum gewezen op de mogelijkheid om met U-Talent mee te doen. “Het is interessant en verdiepend om op deze manier met Scheikunde bezig te zijn. Je krijgt veel informatie over de praktische toepassingen van het vak en een goed inzicht of dit je ligt”, zegt Sjoerd. Hun studiekeuze hadden ze allebei al eerder bepaald. “Ik heb voor Scheikunde in Eindhoven gekozen, omdat Enschede te ver weg is en omdat de studie in Eindhoven ook toegespitst is op toepassingen in het bedrijfsleven”, zegt Joris.

U-Talent is ook niet bedoeld om ‘zieltjes te winnen’ voor de Utrechtse universiteit of hogeschool, zegt programmadirecteur Berenice Michels. “Dankzij U-Talent moeten leerlingen een goed beeld krijgen van een studie en niet alleen van de Universiteit Utrecht. Een goede studiekeuze is belangrijk. Als er maar één student is die een juiste studiekeuze heeft gemaakt door dit programma, dan hebben wij al een doel bereikt.”

Sommige leerlingen stellen hun studiekeuze bij tijdens het traject. “Wij organiseren voor onze U-Talent Academy-leerlingen buitenlandse excursies en één groep ging vorig jaar naar Oxford. Deze reis stond voor een groot deel in het teken van wiskunde, maar uiteindelijk besloot een leerling geen wiskunde, maar Engels te gaan studeren”, zegt Michels lachend. “Ze was gegrepen door de Engelse taal en cultuur.”

Diversiteit vergroten
In eerste instantie was U-Talent vooral gericht op bètavakken, maar dat is inmiddels veranderd. “Ook sommige studies van andere faculteiten hebben te maken met teruglopende studentenaantallen, bijvoorbeeld bij de studie Nederlands. Vanuit de scholen en ook vanuit de universiteit ontstond daarom de vraag om het aanbod te verbreden. Misschien dat iemand niet kiest voor Nederlands, maar wel enthousiast wordt over een studie Taalwetenschappen.”

Door de samenwerking met onder andere de Brede School Academie Utrecht in Overvecht en het Honours Trajectum Utrecht van de UU, waar gemotiveerde leerlingen na school extra lessen volgen, wil U-Talent ook de diversiteit vergroten. “We stimuleren de docenten op onze partnerscholen ook om leerlingen aan te wijzen voor onze programma’s die dat van huis uit misschien niet mee krijgen, omdat de ouders niet gestudeerd hebben. Die leerlingen steken misschien minder snel hun vinger op om mee te doen.”

Het vooroordeel ten opzichte van programma’s als U-Talent is vaak dat ze gericht zijn op excellente studenten, maar dat is slechts gedeeltelijk waar, benadrukt Michels. “Ons reguliere programma is bedoeld voor leerlingen die extra uitdaging nodig hebben en geïnteresseerd zijn in een bepaald vak. Je bent ook welkom wanneer je zesjes haalt, maar je moet wel gemotiveerd zijn.”

Tijdens de masterclasses ontmoeten scholieren ook leeftijdgenootjes van andere scholen. “Ze vinden het heel leuk om andere kinderen te spreken met dezelfde interesses. Soms voelen ze zich op school misschien een vreemde eend in de bijt vanwege hun bovengemiddelde belangstelling voor programmeren of celbiologie. Hier ontmoeten ze andere scholieren met dezelfde passie”, vult projectmanager Ragna Senf van U-Talent aan.

Excelleren in exact
Op het Cals College is U-Talent inmiddels populair. Tachtig leerlingen doen mee, waaronder acht in de U-Talent Academy. Hiervoor selecteert Mark Koren, leraar Scheikunde en Biologie, de leerlingen voornamelijk op hun cijferlijst. “Excelleren in exacte vakken is cool geworden”, zegt Koren. “Ik kan het niet bewijzen, maar deze ontwikkeling loopt wel parallel met de deelname aan het programma.”

Universitair docent wiskundedidactiek Rogier Bos, verbonden aan U-Talent, vond zelf destijds de overgang van de middelbare school naar de universiteit groot. “Mijn beeld van wiskunde was gebaseerd op het vak zoals het op school wordt gegeven. Op de universiteit is dat heel anders. Je leert veel meer over theorieën: hoe ze werken, waarom ze werken en hoe je ze kunt ontwikkelen.” Door deelname aan U-Talent krijgen leerlingen een beter beeld van studies, denkt Bos. Hij hoeft zelf niet lang na te denken over de vraag waarom hij het zo leuk vindt om mee te werken aan U-Talent. “De leerlingen zijn over het algemeen heel gemotiveerd en ik ben gepassioneerd over mijn vakgebied. Lesgeven over wiskunde is toch het mooiste wat er is?”

Op het Leerlingenfestival presenteert Luca Castelnuovo ondertussen zijn project. Hij heeft een digitale omgeving gemaakt waarin leerlingen projecten kunnen uploaden. Helemaal veilig, want hij is van plan om Computing Science te gaan studeren met een specialisatie in cyber security. “Ik heb een aantal open dagen bezocht en uiteindelijk voor de Radboud Universiteit gekozen. U-Talent speelde daar voor mij geen rol in, maar ik kan mij voorstellen dat het voor sommige leerlingen de drempel verlaagt om de universiteit binnen te stappen. Voor sommige middelbare scholieren is de universiteit toch een beetje een grote boze wolf. U-Talent neemt dat gevoel een beetje weg.”