Uitwisselingsstudent reist terug met trein en boot van Tokyo naar Utrecht

Voor haar UU uitwisseling ging bachelor student Liberal Arts and Sciences Marenthe Middelhoff naar Tokyo en studeerde daar vijf maanden ‘environmental business’. Toen ze klaar was met haar vakken reisde ze een maand door Japan. Daarna besloot ze niet het vliegtuig terug te nemen maar met de trein en boot terug te reizen naar Utrecht. Vanaf Japan pakte ze hierom achtereenvolgens een boot naar Zuid-Korea en van Zuid-Korea naar Vladivostok. Daarna reisde ze met de Trans-Siberië Express door Rusland richting huis. Ze deed in totaal tien dagen over deze reis, terwijl ze ook in twintig uur thuis had kunnen zijn.

Je had er ook voor kunnen kiezen om bijvoorbeeld wat langer te reizen in Japan in plaats van deze terugreis te maken. Waarom heb je deze keuze gemaakt?
“Als ik in het vliegtuig gestapt was, zou ik in één klap weer terug zijn in m’n oude wereld. Nu kwam ik echt rustig thuis. Ik had geen jetlag en tijdens de reis had ik opeens de tijd om de indrukken die ik tijdens mijn uitwisseling had opgedaan, al een beetje te verwerken. Het gaat een beetje tegen mijn gevoel in om in één dag naar de andere kant van de wereld te vliegen. Deze manier van reizen vind ik veel fijner. Het geeft echt een machtig gevoel om op het dek van zo’n schip te staan. Bovendien had ik veel leuke onverwachte gesprekjes met mensen. Dit was echt een avontuur en heel anders dan een vliegreis waar je je oordoppen in en slaapmasker op doet en wil dat alles zo snel mogelijk voorbij gaat.”

In hoeverre speelde de discussie rondom vliegen en duurzaamheid een rol in je overweging? Had je last van vliegschaamte?
“Ik heb zelf best veel gevlogen en zal vast nog wel een keer het vliegtuig pakken, maar deze keer dacht ik: ik ga kijken of het ook anders kan. Toen ik een vliegticket terug wilde boeken, voelde ik echt een beetje weerzin. Ik werd gewoon niet zo blij van het idee van al die uitstoot. Of vliegschaamte hierin een rol speelt? Ik heb nooit nagedacht over vliegschaamte tijdens het nemen van die beslissing, ik schaam me sowieso niet zo snel, haha. Tegelijkertijd kan ik niet ontkennen dat ik in een sociale omgeving zit waarin duurzaamheid belangrijk wordt gevonden. Als ik tegen die vrienden zou zeggen dat ik heb gevlogen zou ik vast wel een oordeel te horen krijgen. Hoewel ik ook zie dat er genoeg mensen om me heen zijn die duurzaamheid belangrijk vinden en alsnog veel vliegen. Onbewust word ik enigszins door de discussie rondom vliegschaamte beïnvloed. Maar op het moment dat ik besloot om niet te vliegen was dat met name omdat ik me heel bewust ben van de nadelige effecten van vliegen op het milieu, en niet omdat ik bang was voor het oordeel van andere mensen.”

Je zegt dat je door deze reis de indrukken die je tijdens je uitwisseling had opgedaan een beetje op je kon laten inwerken. Doe je tijdens zo’n reis dan juist niet veel nieuwe indrukken op?
“Ja klopt, maar tegelijkertijd kun je in de trein echt uren voor je uit staren en heb je genoeg tijd om je een beetje te vervelen en na te denken. De landschappen zijn overigens erg mooi, zeker in het begin van de Trans-Siberië Express. Ik dacht altijd dat Siberië een plek is waar het altijd koud en nat is, maar het was juist heel groen en zonnig in de zomer. Het zag er allemaal prachtig en ongerept uit. Steden daar zijn wel wat minder mooi overigens. In ieder geval heb ik inderdaad ook veel nieuwe indrukken opgedaan tijdens mijn reis, maar de wereld voelde door deze langzame manier van reizen wel kleiner en begrijpelijker. Ze zeggen wel eens dat de wereld steeds kleiner wordt omdat je in één dag naar de andere kant van de wereld kan reizen. Voor mij voelde de lange reis als een ‘global village’. Zo heb ik veel mensen gesproken en met name in de trein heerste er een soort samenhorigheidsgevoel. Mensen deelden bijvoorbeeld altijd hun eten met me en wanneer er een nieuwe persoon in de coupé kwam, werd ik door de mensen in mijn coupé in het Russisch voorgesteld.”

Zijn bepaalde mensen je bijgebleven?
“Ik heb veel mensen ontmoet uit verschillende landen en lagen van de bevolking. Ik heb bijvoorbeeld drie dagen in de trein gezeten met een meisje van zeventien die van Vladivostok naar Lake Bagel, een meer het midden van Rusland, reisde. Ze was bij haar vader op bezoek geweest en ging nu terug naar Lake Bagel waar ze studeert om onderwijzeres te worden. Ik vond het best bijzonder dat ze in haar eentje zo’n lange reis maakte. Blijkbaar reisde ze echter al jaren in haar eentje drie dagen heen en weer van Lake Bagel naar Vladivostok omdat haar ouders gescheiden zijn. Voor mij toont dit aan hoe veilig zo’n treinreis eigenlijk is.

“Ook zat ik een tijdje in de trein met een man uit Tajikistan en een man uit Kazachstan die gingen werken in de bouw in Rusland, nooit gedacht dat ik ooit mensen uit die landen zou ontmoeten. Verder herinner ik me nog een vrouw van een jaar of vijfentachtig die het allerhoogste bed had, maar absoluut niet met me van bed wilde ruilen. Het idee over de Trans-Siberië Express is een beetje dat je mensen aantreft die worst eten en wodka drinken, dat heb ik denk ik een keer gezien. Ik heb vooral veel lieve mensen ontmoet, afgezien van de chagrijnige conducteur misschien.

Was er een verschil tussen de ontmoetingen in Japan en de mensen die je onderweg naar huis hebt ontmoet?
“Het natuurlijk een generalisatie, maar de mensen die ik in Japan heb ontmoet waren over het algemeen rijker en kwamen uit stedelijke gebieden terwijl de mensen die ik in de trein ontmoette beduidend minder geld hadden en meer buiten leefden. Dit had invloed op hoe mensen bijvoorbeeld dachten over zaken als het klimaat. Zo heb ik in de trein met veel mensen gepraat over duurzaamheid. Het viel me op dat die mensen veel meer nadachten over het klimaat dan ik in eerste instantie zou verwachten. Ze hadden het bijvoorbeeld over de sneeuw die waar zij vandaan kwamen elk jaar minder werd en relateerden dit echt aan klimaatverandering als breder verschijnsel. Deze mensen worden meer bloot gesteld aan veranderingen in het landschap, wat ze kwetsbaarder maakt voor de gevolgen van klimaatverandering. Ondanks dat Japan zo’n rijk land is, merkte ik daar juist heel weinig bewustzijn over klimaatverandering en het concept duurzaamheid is daar niet echt een algemeen bekend begrip, al zijn er natuurlijk veel factoren die daar een rol bij spelen.”

Wat blijft je bij al je terugkijkt naar de reis over land?
“Ik heb geleerd tijdens mijn reis is dat alles eigenlijk vanzelf gaat en dat alles heel snel went. Zo lijkt het van tevoren misschien best lang om zes dagen in de trein te zitten of spannend om de boot te pakken naar Zuid-Korea. Uiteindelijk voelde alles juist heel normaal en was het zo voorbij. Het ging allemaal heel soepel.”

Veel UU studenten gaan op uitwisseling. Zou je andere studenten ook aanraden om op deze manier te reizen?
“Ik zou zo’n langzame manier van reizen iedereen aanraden. Het is een fijne manier om de indrukken van de uitwisseling even op je in te laten werken. Verder is het leuk dat je tijdens zo’n reis mensen leert kennen die je normaal niet zo snel tegen komt. Dat is al zo als je minder ver weg gaat, bijvoorbeeld naar Hongarije. Treinreizen kan bovendien uiteindelijk goedkoper uitpakken dan vliegen. Je zit bijvoorbeeld sneller in het centrum van een stad. Mijn reis met de trein was wel duurder dan een vliegticket. Het had wel goedkoper kunnen zijn als ik het iets beter had voorbereid. De treinreis zelf kostte 340 euro, maar ik heb bijvoorbeeld mijn visum voor Wit-Rusland niet in Japan gekocht maar in Rusland, wat twee keer zo duur was. Ik vond de het zelf niet zo erg. Ik kreeg er vele voor terug. Zo had ik bijvoorbeeld een dag in Minsk en Vladivostok. Verder zou iedereen het zeker kunnen, zoals ik zei heb ik mensen van een jaar of tachtig gezien die zo’n reis maken. Dat waren natuurlijk wel ouderen die aan het reizen waren in hun eigen land en de taal spraken, maar door apps zoals Google Translate is tegenwoordig allemaal heel makkelijk om te communiceren. Ik zei net wel dat het voor mij voelde als een avontuur, maar tegelijkertijd kan er uiteindelijk eigenlijk niet zoveel mis gaan.”

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Green Office Universiteit Utrecht.