Universitaire ranglijsten boeien scholieren niet
Binnenkort publiceert tijdschrift Elsevier zijn jaarlijkse lijst van beste opleidingen in Nederland. DUB duikt in de lijstjesdiscussie en vraagt zich af: voor wie is de Elsevierlijst bedoeld en wat doet deze doelgroep ermee?
Het studiejaar loopt al bijna ten einde als honderden aankomende studenten zich in De Uithof verzamelen. In de hal van het Minnaertgebouw, waar zij aan het einde van een broeierige aprildag samenkomen, hangt een flauwe zweetlucht. Aan een geïmproviseerde bar halen verlegen 6 vwo'ers slappe bekertjes frisdrank, waarna zij in groepjes rond hoge tafels de eerste voorzichtige stappen in het studentenleven zetten.
De scholieren hebben zich net aangemeld voor een studie. Tijdens speciale matchingsdagen moeten zij ontdekken of zij geschikt zijn voor de studie van hun keuze. We vragen de wetenschappers in spe waarom zij nu juist voor Utrecht hebben gekozen. Is het de sfeer van de stad? Gaan ze er heen omdat hun klasgenoten dat ook doen? Of hebben ze grondig onderzoek gedaan naar de kwaliteit van het Utrechtse onderwijs?
Voor sommige scholieren is het antwoord simpel. Een blond, tenger meisje: "Ik ga gametechnologie studeren. Dat kan alleen hier!" Maar voor anderen is de keuze lastiger. Een hulpmiddel dat hen uitkomst kan bieden, is de ranglijst van ‘Beste studies’ van weekblad Elsevier, dat elk jaar honderden Nederlandse bachelor- en masteropleidingen beoordeelt en vergelijkt. Maar hoe groot is de invloed van dit vergelijkend warenonderzoek eigenlijk op de keuzes van aankomende studenten?
Goede scores
Universiteiten trekken zich in elk geval veel aan van de resultaten op nationale en internationale ranglijsten. Een goede score levert opleidingen aanzien, dat weer van pas komt bij het aantrekken van niet alleen studenten, maar ook hoogleraren, promovendi en onderzoeksbeurzen. In een studie die dit voorjaar verscheen, schreef de European University Association (EUA) dat rankings wereldwijd steeds belangrijker worden. Was het voorheen een wedstrijdje tussen topuniversiteiten onderling, inmiddels kan geen universiteit er meer omheen.
Grofweg gaat het hierbij om twee soorten ranglijsten. Een nationale lijst als Elsevier is er om "studiekiezers te helpen de beste opleiding te vinden", aldus de samenstellers in de editie van vorig jaar. Vermaarde internationale ranglijsten als de Shanghaise Academic Ranking of World Universities en de Times Higher Education hebben daarentegen vooral als doel een rangorde aan te brengen in de kwaliteit van het onderzoek van vele honderden universiteiten wereldwijd.
Maar de aankomende studenten die op deze lentenamiddag naar het Minnaertgebouw togen, zijn nauwelijks onder de indruk. Velen zijn zelfs niet op de hoogte van het bestaan van dit type ranglijsten. Een jongen die naast de aankomende gametechnologie-studente staat en de ranglijsten wél kent, is sceptisch over het nut ervan: “Die lijstjes zijn heel algemeen, ik stak er maar weinig van op”. Andere aanwezigen hebben ze evenmin bekeken.
Reputatie
Onderzoeksbureau ResearchNed doet al jaren landelijk onderzoek naar de motivatie voor studiekeuze en oorzaken van studie-uitval. De Startmonitor-enquête van het bureau onderzoekt onder meer het belang dat (aankomende) studenten aan ranglijsten hechten. De onderzoeksresultaten van de afgelopen jaren laten zien dat van de 10 belangrijkste factoren die de universiteitskeuze beïnvloeden, aankomende studenten de factor ‘ranglijsten’ het minst belangrijk vinden. Dat terwijl de belangrijkste reden de 'kwaliteit en reputatie' van de universiteit is.
De factor 'kwaliteit en reputatie' lijkt toch sterk op ‘ranglijsten’, die meten immers ook kwaliteit. Dat vindt ook Jules Warps, onderzoeksleider van de Startmonitor. Maar hij benadrukt dat het wel degelijk twee verschillende categorieën zijn. "Ranglijsten blijken in de beleving van studenten iets anders te zijn dan het bredere criterium van ‘kwaliteit en reputatie’." Bovendien blijkt de categorie ‘kwaliteit en reputatie’ voor de studiekeuze nauwelijks belangrijker dan de volgende drie factoren op de lijst: ‘stad en studentenleven’, ‘betere sfeer’ en ‘reisafstand’.
Betekent dit dat alle vergelijkende ranglijsten, waar het de studiekeuze betreft, bij het oud papier kunnen? Jules Warps is genuanceerd: “Voor één op de vijf studenten zijn de ranglijsten een belangrijk criterium om een universiteit te kiezen. Dat vind ik een substantieel deel. Bovendien is dat percentage het gemiddelde van het hele land. Voor sommige universiteiten blijkt dat tot wel een derde van de studenten de ranglijsten serieus nam bij hun universiteitskeuze.” Toch is het opmerkelijk dat 4 van de 5 studenten geen aandacht schonk aan de Elsevier-lijst, terwijl deze er juist speciaal voor hen is.
Locatie en sfeer
Uit de jaarlijkse Nationale Studenten Enquête (uitgevoerd door ResearchNed) blijkt dat de Universteit Utrecht onder studenten goed scoort op onderwerpen als 'bereikbaarheid' en 'studieomgeving'. De oogesnoven sfeer en de kwaliteit van de docenten tijdens meeloopdagen en voorlichtingsbijeenkomsten doen veel scholieren besluiten voor een studie in Utrecht.
De aanwezigen in het Minneartgebouw die DUB te woord staan, lijken dat beeld te bevestigen. Als doorslaggevende argumenten om voor een studie te kiezen, noemen de meesten de ligging en sfeer van stad en universiteit, en opleidingen die zij alleen in Utrecht kunnen volgen. Voor hun studiekeuze blijken deze studenten zich niet te beroepen op ranglijsten, maar op voorlichtingsdagen van universiteiten en eigen onderzoek via Google.
Studenten mogen de lijsten dan nauwelijks bekijken, voor universiteiten zijn ze niettemin een waardevol promotiemiddel. Zo schrijft de UU op haar website dat aankomende studenten voor deze "topuniversiteit" moeten kiezen, omdat Utrecht goed scoort op zowel nationale (de Elsevier-lijst) als internationale ranglijsten. Want, staat er, de UU stelt "hoge kwaliteitseisen aan haar onderzoek en onderwijs".
En hoewel bestuurders van universiteiten met spanning lijken uit te kijken naar elke nieuwe ranking die verschijnt, laten ze studenten onverschillig. Dat geldt ook voor de aanwezigen in het Minnaert. Of zoals een aankomend studente Natuurkunde verzucht: “Die lijstjes beoordelen vooral het aantal Nobelprijswinnaars aan een universiteit.”