Utrechts project geeft Syrische vluchtelingen stem in politiek debat

"Ik wist niet eens hoe precies het aanmelden bij een energiemaatschappij werkt", geeft Salma Fayad (34) als voorbeeld van éém van de dingen waar ze tegenaan liep nadat ze in november 2015 naar Nederland kwam. Salma vluchtte uit Syrië en werd als statushouder goed geholpen door de gemeente. "Maar na anderhalf jaar sta je er alleen voor. Ik wil dat nieuwkomers tijdens de eerste maanden in plaats van een vis, een hengel krijgen en die ook leren gebruiken. Om mee te kunnen doen in het vrij bureaucratische Nederland moet je snappen hoe dit land werkt." 

Salma is één van de zestien deelnemers aan het talentenprogramma voor nieuwkomers uit Syrië dat in januari is gestart door burgerrechtenorganisatie Kompass. Op vrijdagavond 22 juni presenteren de deelnemers hun eindresultaten in de Utrechtse Stadsschouwburg. De opbrengst van het programma is dat de groep Syriërs allemaal een actieplan maken waarmee zij in staat zijn om effectief mee te praten met, en aan de bel kunnen trekken bij lokale en landelijke politici. De deelnemers vertegenwoordigen de diversiteit van Syrië en krijgen binnen het programma de vaardigheden, contacten en het podium aangereikt om daadwerkelijk een verandering te brengen in Nederland op onderwerpen die hen zelf aangaan", legt René Rouwette, directeur van Kompass en voormalig medewerker van de UU uit.

Je hoort vluchtelingen zelf amper of niet in dit debat 

Kompass is een non-profit organisatie die burgers een stem geeft die niet gehoord worden. "Wij streven ernaar dat gewone mensen net zoveel invloed kunnen uitoefenen op nieuwe wetten en beleid als grote bedrijven. De groep Syrische nieuwkomers is dan ook slechts één categorie van mensen waar wij ons hard voor maken. Maar een hele belangrijke groep. Het debat over asiel en integratie in Nederland is verhard en je hoort vluchtelingen zelf amper of niet in dit debat." 

Een van de partners van Kompass bij dit project is onder andere de Universiteit Utrecht. In Utrecht heeft Rouwette daarvoor nauw contact met Elena Valbusa en het project InclUUsion. De universiteit stelt vergaderruimtes ter beschikking, levert docenten die de deelnemers in een werkgroep ontmoeten en reikt de deelnemers na afloop een leiderschapscertificaat uit. 

ik vind het een geweldig initiatief

Professor Barbara Oomen is één van docenten die door Kompass werd gevraagd om een masterclass te verzorgen. Ze doceert Sociologie van de Mensenrechten aan het University College Roosevelt. "Ik heb gesproken over de Nederlandse grondwet en over een aantal verdragen waar Nederland partij bij is. Ik begreep al snel dat zij veel beter thuis waren in de schoolstrijd, het toetsingsverbod en artikel 1 dan de meeste Nederlanders. Wij hebben daarna vrij uitgebreid gesproken over zaken die hen verbaasden. De participatie van vrouwen binnen politieke partij SGP bijvoorbeeld. Hoe kan het dat er in Nederland zo lang een partij vrouwen van de kieslijst kon weren?" Oomen was onder de indruk van de groep Syrische deelnemers. "Dat dit een hele bijzondere en bevlogen groep jonge mensen is, van wie wij ongetwijfeld nog veel gaan horen. Nothing About Us Without Us is heeft daar zeker aan bijgedragen, ik vind het een geweldig initiatief."

Al in juni 2016 ontstond bij Rouwette het idee voor het programma om de Syrische groep in Nederland een stem te geven in het debat over vluchtelingen. Rouwette vindt het vreemd dat je de groep waar het in het debat om draait niet hoort. Eerst stak hij tijd in fondsenwerving bij stichtingen en bedrijven en belegde Kompass een aantal focusgroepen. Daarin legde zij Syriërs de vraag voor hoe het project invulling moest krijgen. Uit een groep van meer dan zestig sollicitanten zijn zestien Syriërs geselecteerd die dit project nu met succes hebben afgerond.

Leuk om mensen te helpen die in een onmogelijke situatie terecht zijn gekomen

Bald de Vries is universitair hoofddocent Rechtstheorie aan de Universiteit Utrecht en verzorgt normaal gesproken onderwijs aan bachelorstudenten op het vlak van recht en rechtvaardigheid. "Ik kende René Rouwette van Kompass als collega en hij vroeg me een seminar te geven aan de groep Syrische vluchtelingen. Het leuke aan deze groep is dat ze geen examen doen. Ze doen het puur vanuit zichzelf omdat ze iets willen bereiken. Dat geeft een hele andere dynamiek. Voor mij was het leuk om mensen te helpen die in een onmogelijke situatie terecht zijn gekomen en zich toch weten te herpakken. Ze beschikken over een enorme veerkracht." 

De deelnemers weten nu hoe het Nederlandse politieke landschap eruit ziet en hoe het politieke systeem werkt. Dus ook hoe zij invloed kunnen uitoefenen als zij hun plan willen verwezenlijken. Het project loopt bijna ten einde, maar dan begint de periode van uitvoering van het actieplan door de deelnemers. "Daarnaast zijn samen met de Universiteit Utrecht bezig met de Sorbonne universiteit en de universiteit van Keulen om te kijken of mooie programma’s als Nothing About Us Without Us en InclUUsion in samenwerking kunnen plaatsvinden," vertelt Rouwette.

Hoe communiceren we dat aan de Nederlandse overheid

Een van de andere deelnemers aan het project is mensenrechtenactivist Nariman Hamo (30). "Slechts drie weken nadat ik Nederland aankwam, hoorde ik van dit project en meldde ik me aan." Nariman wil haar werk als activist in Syrie graag voortzetten in Nederland en daarom was het voor haar een buitenkans om te leren hoe Nederland werkt en hoe ze invloed uit kan oefenen op het politieke systeem. Wat voor Nariman ook belangrijk is, is dat zij dankzij dit project veel verschillende Syriërs heeft ontmoet. Voor Nariman is het interessant om met hen te praten over de uitdagingen waar ze in Nederland voor staan. "Hoe pakken we samen deze problemen aan en hoe communiceren we dat aan de Nederlandse overheid? De Nederlandse overheid doet het goed, maar het moet echt nog beter. Dan kan alleen als wij zelf daarbij betrokken worden." Nariman klinkt als een politica in de dop. "Laatst vroeg een Nederlandse vriendin toen ik mijn actieplan met haar besprak ook al gekscherend of ik een politieke partij ging oprichten."

Voor masterstudente Salma, die in dit programma terecht kwam na het volgen van vakken bij InclUUsion, is 22 juni het eindpunt van het project. Ze wil direct haar nieuw verworven kennis en netwerk inzetten voor het uitvoeren van haar actieplan. Uiteindelijk gaat het bij deze crisis (de situatie in Syrië, red) om mensen. "Er is sprake van stereotypering, maar de Syriërs vormen geen uniforme groep zoals vele mensen denken. Ik gebruik mijn kennis van Nederland om anderen te helpen en daarom maak ik in samenwerking met de gemeente Utrecht en een andere organisatie een handboek voor nieuwkomers zodat zij niet verdwalen in de bureaucratie van Nederland."

Vanavond (22 juni) begint om acht uur de slotbijeenkomst van het project in de stadsschouwburg in Utrecht. Geïnteresseerden kunnen zich hier aanmelden.