Utrechtse onderzoekers lanceren game over Gouden Eeuw

De twee Utrechtse onderzoekers Oscar Gelderblom en Joost Jonker, zagen donderdag een oude wens in vervulling gaan. Toen werd hun Spel van de Gouden Eeuw gelanceerd; een game waarin de speler een ondernemer in de zeventiende eeuw is.

Na twee jaar hard werken, ligt het Spel van de Gouden Eeuw in de App Store van Apple, waar iedereen met een iPad of iPhone het gratis kan downloaden. Historici Gelderblom en Jonker zijn trots op hun geesteskind. “Het Spel van de Gouden Eeuw presenteert serieuze wetenschap in de context van een aantrekkelijke, door professionals ontwikkelde game.”
Serieuze wetenschap en gamen
In het Spel van de Gouden Eeuw kruipt de speler in de huid van een Amsterdamse koopman uit de zeventiende eeuw. De speler probeert door slim te beleggen en te investeren geld te verdienen. Net als in het echte leven, moet hij bij zijn beslissingen rekening houden met risico’s die hij loopt. Zo kan een VOC-schip met zijn kostbare lading vergaan of kan de prijs van Spaans leer plotseling inzakken.
De realistische input van risico’s en kansen is gebaseerd op het onderzoek van de twee historici. Hierdoor krijgt de speler door hoe de financiële markt in Amsterdam in die tijd werkte. Om het spel een extra realistisch trekje te geven, kunnen spelers hun verdiensten vergelijken met de werkelijke winsten van verschillende kooplieden uit die tijd.
De twee hebben het spel ontwikkeld met het bedrijf MonkeyBizniz. De combinatie van serieuze wetenschap en professionele spelontwikkelaars is volgens Gelderblom en Jonker uniek. “Ik ken althans geen ander voorbeeld van een game gemaakt op basis van puur wetenschappelijke inzichten. Natuurlijk moeten we niet te vroeg juichen, want het spel moet zich nu in de praktijk gaan bewijzen. Maar de reacties op testversies hebben ons veel vertrouwen gegeven.”
Overwinning
Het uitbrengen van het spel is voor Gelderblom en Jonker een overwinning na het verliezen van de Academische Jaarprijs in 2010. Dat moment staat de aanwezigen nog helder voor de geest.
Een zichtbaar aangeslagen Gelderblom, die in een kleedkamer van de Leidse Stadsgehoorzaal een vloek maar nauwelijks kan onderdrukken. Voor het tweede achtereenvolgende jaar is het Spel van de Gouden Eeuw in de strijd om de Academisch Jaarprijs nog voor de finale afgevallen. Een jaar eerder viel dat besluit van de jury nog te billijken, vindt het Utrechtse team, maar deze keer raakt de argumentatie van juryvoorzitter Rick van der Ploeg kant noch wal.
‘Een paar minuten lang lijkt de kleedkamer van de Utrechters op die van Feijenoord na de 10-0 nederlaag tegen PSV’, schrijft DUB in een verslag van die avond. ‘Maar opvallend genoeg keert de strijdlust al snel weer terug. “Als we het op deze manier niet voor elkaar kunnen krijgen, dan proberen we toch gewoon op een andere manier geld bij elkaar te krijgen. Dit concept is zo sterk, het zou zonde zijn om het er nu verder bij te laten zitten.”’
“Ik kan me voorstellen dat niet iedereen mij toen even serieus nam”, zegt Gelderblom nu, “maar voor mijn collega Joost Jonker en mij was van meet af aan duidelijk dat we er alles aan moesten doen om van ons spel een succes te maken. Het is zo’n geweldige manier om ons onderzoek voor een breed publiek toegankelijk te maken.”
Gemeenschapsgeld & valorisatie
Na het tegenvallende juryoordeel kreeg het Utrechtse team van verschillende kanten steun. Gelderblom roemt met name het enthousiasme van decaan Wiljan van den Akker van Geesteswetenschappen. “Zodra hij hoorde waar wij mee bezig waren, riep hij dat ons spel er echt moest komen. En na het mislopen van de Academische Jaarprijs stelde hij meteen een garantiesubsidie beschikbaar zodat we door konden gaan.”
Toen ook onderzoekfinancier NWO en het K.F.Heijn fonds met een subsidie over de brug kwamen, durfden de Utrechtse onderzoekers het avontuur aan, al was het bedrag van 100.000 euro nog steeds niet voldoende voor een professioneel gemaakte game. Maar opnieuw lachte het geluk de Utrechtse historici toe. MonkeyBizniz, het bedrijf dat ook al had meegewerkt aan de oerversie, had zo veel vertrouwen in de mogelijkheden van de game dat zij die voor een vriendenprijs wilden bouwen.
Vanwege het krappe budget besloten de onderzoekers om geen versie voor de PC te maken, maar zeggen zij, “gezien het snel groeiende aantal bezitters van tablets en iPhones leek ons dat geen probleem, zeker niet voor de middelbare scholieren op wie wij onder meer mikken. We hebben een lesbrief gemaakt waarmee docenten economie de game naadloos in hun onderwijs kunnen integreren.”
De Utrechtse historici hebben er bewust voor gekozen om hun game gratis aan gebruikers ter beschikking te stellen. “Het leek ons niet reëel om geld te willen verdienen met een spel dat we hebben kunnen maken op basis van met gemeenschapsgeld betaald onderzoek. Dit is gewoon een vorm van kennisvalorisatie. Ik weet wel dat valorisatie in de wetenschap vaak om geld lijkt te draaien, maar wij vinden het veel belangrijker om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat we als onderzoeker met ‘hun’ geld doen. Dat is voor ons het wezen van kennisvalorisatie.”
Opzienbarend & inspirerend
Op de vraag of het leuk was om met spellenmakers samen te werken, geeft Gelderblom een verrassend antwoord. “Het was leuk, maar het was ook heel leerzaam, want de samenwerking met MonkeyBizniz heeft niet alleen een prachtig spel opgeleverd, we zijn er ook ons eigen onderzoek beter door gaan begrijpen. Zij vroegen voortdurend: ‘wat wil je nou precies, wat is de kern van jullie onderzoek?’ Natuurlijk weet je dat wel, maar door zulke vragen word je gedwongen om heel precies te formuleren.
“Of ‘wat was nu eigenlijk zo opzienbarend aan die financiële markt van Amsterdam rond 1600?’ Dat was niet dat iedereen dankzij de handel zo verschrikkelijk rijk werd. Het succes van Amsterdam is vooral te danken aan het feit dat de kooplieden op een voortreffelijke manier hun kasstromen beheersten. Ze hadden altijd voldoende liquide middelen en konden daardoor vaak sneller dan hun concurrenten op nieuwe ontwikkelingen inspringen. Dat is nu ook een cruciaal element in de game.”
Behalve leerzaam noemt de Utrechtse historicus de samenwerking met MonkeyBizniz ook heel inspirerend. “Een game maken is echt iets heel anders dan een goed verhaal over je onderzoek vertellen, weten we nu. Neem ons voorbeeld van de manier waarop Amsterdamse kooplieden hun kasstromen beheersten. Om dat inzichtelijk te maken, plaatste MonkeyBizniz bovenin het beeld een groen staafje voor de inkomsten van een speler en een rood staafje voor zijn uitgaven. Zo ziet hij in één oogopslag hoe hij ervoor staat. Heel voor de hand liggend, maar wij zouden het niet bedacht hebben.
“De spellenmakers hebben ons kortom geleerd om na te denken over het visualiseren van onderzoeksresultaten. Het grappige is dat dat nu ook zijn weerslag heeft op ons wetenschappelijke werk. We schrijven op dit moment een puur academisch boek over ons onderzoek, echt harde wetenschap. Maar we gebruiken wel groene en rode blokjes om ons betoog te illustreren.”