Utrechtse wetenschapper na unieke vondst prime time op Turkse televisie

Met het terugvinden van oude manuscripten hebben Utrechtse wetenschapshistorici het werk van middeleeuwse Arabische geleerden weer op de kaart gezet. 

Op prime time op de nationale Turkse televisie. Hüseyin Sen (36), kenner van Arabische Middeleeuwse teksten en promovendus bij de UU, overviel dat deze zomer. Zijn vondst van zeldzame middeleeuwse manuscripten bracht Turken en Amerikanen in grote verlegenheid.

De manuscripten waren tien jaar geleden gestolen uit een bibliotheek in Konya, een bekende toeristenstad van de dansende derwisjen dat in de Middeleeuwen nog de hoofdstad was van het Sultanrijk. Sen trof ze aan na gegoogel op websites en snuffelen in catalogi. Waarde: minstens twee ton.

De manuscripten bleken te liggen in een universiteitsbibliotheek in Amerika, waar de tot nu toe onberispelijk geachte handelaar Lawrence Schoenberg ze aan had geschonken. “Hoe hij eraan kwam, moet nu dus onderzocht gaan worden”, vertelt Sen.

Sen promoveert op astronomische geschriften van de zestiende-eeuwse hofastronoom van de sultan op het gebied van de geschiedenis van de Wiskunde. De in Nederland geboren en getogen Sen heeft eerder in 2007  meegeholpen aan de verwezenlijking van het museum voor de geschiedenis van de Arabische wetenschap in Istanbul.

 Veel manuscripten liggen nog in privé-bibliotheek van rijkaard
“Ik ben van nature gewoon een echte boekenwurm. Eigenlijk de enige in Nederland ook die onderzoek doet naar klassieke Arabische wetenschap. Het is trouwens nog een geluk dat deze twee manuscripten, waaronder de beroemde Sleutel tot de Wetenschappen, gedigitaliseerd waren en daarmee ook op te sporen.

Voor meer dan negentig andere manuscripten geldt dat niet. Zij zijn waarschijnlijk voorgoed ontrukt aan de wetenschap. Die liggen ergens in een duister landje in het paleisje of privé-bibliotheekje van een rijkaard. Ik heb trouwens recent nog een nieuw lijstje naar de bibliotheek gestuurd waar mogelijk nog andere van hun manuscripten zijn beland.”

Ontdekking bleef een jaar liggen
Zijn ontdekking heeft een jaar in de kast gelegen. Hij meldde zijn vondst al een jaar geleden aan de directie van de bibliotheek. Tegelijkertijd stuurde hij een mail naar Turkije's first lady, de vrouw van premier Ahmet Davutoglu, die hij via via kende om te voorkomen dat het in de doofpot zou verdwijnen.

Het bleef een jaartje stil, maar deze zomer brak de hel toch los. Enigszins beschaamd brachten de Amerikanen de manuscripten terug naar Konya. Sen kreeg in de bibliotheek in Konya plechtig een oorkonde uitgereikt onder belangstelling van de nationale televisie en het nationale persbureau. De volgende dag stonden de kranten er vol mee. 

Premier Davutoglu bezocht na vondst de bibliotheek
“Ik hoorde later dat ik een fors geldbedrag had gekregen als het geen manuscript, maar een beeldje of voorwerp was geweest. De Turkse overheid probeert met beloningen wel te voorkomen dat archeologische voorwerpen het land uit gaan." 

Maar de explosie van media-aandacht bracht de omgang met het culturele erfgoed weer onder de aandacht. Premier Davutoglu vereerde de bibliotheek in Konya met een twee uur durend bezoek. En de first lady lijkt zich in te spannen om meer impuls te geven aan de summerschool in de Arabische wetenschapsgeschiedenis in Istanbul.

Utrecht wil beter inzicht Arabische wetenschap
Om het ontstaan van de westerse wetenschap goed te kunnen begrijpen, moet beter inzicht worden gekregen in de Arabische wetenschap, vindt Sen. “Copernicus noemt in zijn hoofdwerk, de Revolutionibus, wel twintig keer een astronomische waarneming van zijn Arabische voorgangers.”

Sen is om die reden blij met de aandacht. Aan de genoemde summerschool in Istanbul is de Utrechtse universiteit actief. Naast Sen werken zijn Utrechtse hoogleraar Jan Hogendijk en zijn studenten ook mee. Ze proberen op grond van oude Arabische beschrijvingen met name de klassieke techniek op te helderen. “In Utrecht reconstrueren we die klassieke werktuigen die we tijdens de summerschool bespreken.”