UU’er Zoë Knoller wil dat studenten het gesprek met elkaar aangaan

De studenten hebben lessen ontwikkeld over de manier waarop je met elkaar in gesprek kunt gaan over allerlei moeilijke onderwerpen, zoals over de LHBTIQ+-gemeenschap, discriminatie of het Israëlisch-Palestijnse conflict. Ze deden dat samen met HU-docent Nadezda Broshuis, de oprichter van het project Gevoelige kwesties bespreken in de klas. 

De studenten hebben verschillende achtergronden. Zoë Knoller is Israëlisch-Nederlands en eerstejaarsstudent Psychologie aan de Universiteit Utrecht (UU). Kawther Ebrahim is Palestijns-Nederlands, Loubna el Kabch en Jouwairiya Soulimani zijn Marokkaans-Nederlands en Ishana Karselan is Surinaams-Nederlands. Zij studeren aan de Hogeschool Utrecht (HU).

Ondanks hun verschillende nationaliteiten, geloven en culturen – en daardoor soms heel andere kijk op de wereld – zijn de studenten hecht en kunnen ze over moeilijke onderwerpen praten. Dat willen ze andere studenten ook leren. 

De studenten geven de trainingen vanaf februari op de Hogeschool Utrecht. UU-studenten kunnen deze trainingen ook volgen. Waarschijnlijk gaan ze de trainingen ook op andere hoger onderwijsinstellingen aanbieden.

De studenten presenteerden hun project op een conferentie over onderwijs in Sevilla. Eigen foto

Reacties sociale media
De trainingen zijn een nieuw onderdeel van Gevoelige kwesties bespreken in de klas. Het doel van het project is om thema’s op een veilige manier bespreekbaar te maken voor docenten en studenten. Docent Broshuis hiermee startte na de onthoofding van de Franse docent Samuel Paty in 2020. 

Zoë maakt zich zorgen over de polarisatie in de maatschappij. “Al langere tijd nemen antisemitisme en moslimhaat toe en dat is na 7 oktober 2023 alleen maar erger geworden. De rellen rondom de Maccabi-supporters waren voor mij een harde klap.” 

“Op sociale media en door politieke partijen werd er heftig op gereageerd. Ik vind het moeilijk om te zien dat mensen zo in hokjes worden geplaatst en dat mensen het gevoel hebben dat je iemand, of een hele groep mensen moet aanwijzen als goed of kwaad. Dat vind ik heel zorgelijk.”

Zorgen om familie 
Dat discussies niet fel uitgevochten hoeven te worden, weten Zoë en de Palestijnse Kawther uit eigen ervaring. Ze kennen elkaar al langere tijd, al voordat ze samen aan de trainingen gingen werken. Ze ontmoetten elkaar in november 2023 tijdens een dialoogavond over de oorlog in Gaza. Er ontstaat een vriendschap tussen de twee. 

Het conflict houdt Zoë en Kawther constant bezig. Familieleden van Zoë wonen in Israël en Kawther heeft familieleden die in de Palestijnse gebieden wonen. “Het was moeilijk om erover te praten en om de pijn van de ander te horen terwijl je zelf ook pijn lijdt”, vertelt Zoë. 

“Uiteindelijk kwam het gesprek erop hoe het met onze familieleden ging, om wie wij ons zorgen maakten. Toen konden we een arm om elkaar heenslaan. Ondanks onze verschillen voelden we hetzelfde.” 

Ze besluiten vaker met elkaar af te spreken om over de oorlog te praten en vinden ook steun bij elkaar vinden. “We kwamen erachter dat sommige dingen herkenbaar voor ons beiden zijn. We vonden woorden die op elkaar lijken in Hebreeuws en Arabisch en hadden het over onze families, die ons over dezelfde gebeurtenissen vertelden. We konden ook lachen over gewone dingen, zoals in elke vriendschap gebeurt.”

Zoë vertelt dat ze ondanks hun verschillende ervaringen naar elkaar konden luisteren. “Het helpt om te beseffen dat je niet alles weet. We kwamen erachter dat we over dezelfde gebeurtenis verschillende verhalen hadden gehoord, omdat we bijvoorbeeld compleet andere informatie kregen vanuit Palestijnse of Israëlische media. Het is dan niet vreemd dat we anders over een bepaalde situatie denken, maar onze onderliggende waarden dezelfde zijn, waardoor we er wel goed over kunnen praten.”

Docent Nadezda Broshuis. Eigen foto

Trainingen
Zoë en Kawther worden na de dialoogavond gevraagd of ze met haar aan het project Gevoelige kwesties bespreken in de klas willen werken. Het is een onderwerp waar de studenten zich wel voor willen inzetten. 

Samen met de drie andere studenten stellen ze de trainingen samen. De dialoog zelf wordt niet gevoerd, maar studenten krijgen wel de middelen om een lastig gesprek te voeren. Zoë hoopt dat studenten die hun trainingen volgen de lessen toepassen in hun dagelijks leven en doorgeven aan anderen. 

In de eerste workshop worden studenten bewust gemaakt van hun eigen mening en de diversiteit in de groep. In de tweede workshop worden de verschillen en overeenkomsten in de groep onderzocht. Studenten proberen met elkaar in gesprek te gaan zonder te oordelen of in discussie te gaan. In de derde training wordt besproken wat een onderwerp gevoelig maakt, zoals het Israëlisch-Palestijnse conflict of studentenstress. In de vierde, en laatste workshop, worden onder meer strategieën behandeld. Ook krijgen studenten les over emotieregulatie waarbij ze een video te zien krijgen over een controversieel onderwerp en gevoelens kan oproepen.

Van links naar rechts: Zoë, Jouwairiya en Kawther. Eigen foto

Overeenkomsten 
Er zijn een aantal voorwaarden nodig om een moeilijk gesprek te kunnen voeren, zegt Zoë. Het is belangrijk dat studenten bewust zijn van hun eigen perspectief. “Studenten moet in de trainingen bij zichzelf te rade gaan waarom ze die mening hebben, door welke ervaringen dit komt en hoe ze zich hierbij voelen.”

“We willen dat mensen zich openstellen, zodat ze ook het perspectief van een ander kunnen zien en erkennen. Je moet niet met iemand een dialoog aangaan als diegene daar nog niet klaar voor is.” 

Daarnaast worden studenten tijdens de training bewust gemaakt van de maatschappij. “We spelen een spel om te onderzoeken welke positie iemand in de maatschappij heeft. Dat proberen we te visualiseren. Bijvoorbeeld, ben je een man en hoogopgeleid? Op die manier willen we de verschillen en overeenkomsten in een groep laten zien.”  

“Bij het voeren van een dialoog is het belangrijk om niet alleen de verschillen te zien, maar ook de overeenkomsten. Dat kan ook heel luchtig en oppervlakkig zijn: ben je een honden- of kattenmensen? Wat zijn je hobby’s? Het is belangrijk om te zien dat iemand meer is dan alleen een mening.”

Goed luisteren 
“Een dialoog is iets anders dan een discussie. Onze boodschap is dat je mening er mag zijn en deze niet hoeft te veranderen. Het gaat erom dat je de persoon tegenover je respecteert en erkent dat er ook andere meningen zijn.”

Goed luisteren betekent volgens de studenten dat je je helemaal “focust op het luisteren zelf, waarbij je niet bezig bent met je eigen perspectief”. Daarbij worden verschillende strategieën behandeld. Studenten bekijken een filmpje, waarin een controversieel onderwerp wordt besproken en dat verschillende emoties kan oproepen bij mensen. 

“We stellen studenten de vraag wat ze voelen, denken en vinden. Daarna krijgen ze de opdracht om hun mening even te parkeren en dezelfde vragen te stellen aan de ander en nieuwsgierig te zijn naar de antwoorden.” 

Doordat Zoë aan het project heeft gewerkt, durft ze zelf ook vaker een moeilijk gesprek aan te gaan. “Veel mensen hebben vooroordelen over mij, vanwege mijn Israëlische achtergrond. Ze associëren mij met de Israëlische regering en gaan ervanuit dat ik aan een bepaalde kant sta. Daar had ik vroeger veel moeite mee. Ik heb moeten leren om hierover het gesprek aan te gaan met mensen. Inmiddels durf ik dat.”