‘UVSV maakt van herdenken Tweede Wereldoorlog iets persoonlijks’

Het verhaal van Trui en Truus is een inspirerend verhaal over twee Utrechtse verzetshelden ,die beide lid waren van het UVSV. Truus van Lier was actief bij de Amsterdamse verzetsgroep CS-6 en schoot in 1943 op 22-jarige leeftijd een Utrechtse NSB-hoofdcommissaris dood, waarvoor ze later gefusilleerd werd. Ze wordt ook wel de Utrechtse Hannie Schaft genoemd. Haar nicht Trui van Lier zette tijdens de oorlog de crèche ‘Kindjeshaven’ op, waarmee ze zeker 150 Joodse kinderen in bescherming wist te nemen. 

Plaquette geadopteerd
De vereniging houdt hun nagedachtenis in leven en brengt de verhalen over de twee vrouwen op veel plekken onder de aandacht van haar leden. Op elke 4 mei legt het bestuur van UVSV een krans op de plek waar Kindjeshaven vroeger zat aan de Prins Hendriklaan. Hierna wordt een kaarsje aangestoken bij een gedenksteen in het eigen sociëteitsgebouw. Daarna voegt het bestuur zich bij de besturen van de andere Utrechtse gezelligheidsverenigingen, voor een gezamenlijke kranslegging op het Domplein. 

Bestuurslid Pien van Everdingen: “In 2012 hebben wij de plaquette aan de Prins Hendriklaan ‘geadopteerd’. Sinds toen zal 4 mei wel ongeveer deze vorm hebben gehad.” Ook maakten twee reünisten en negen actieve leden van de vereniging een paar jaar terug, in samenwerking met theater na de dam, een audiotour genaamd ‘vrouwen in verzet’. Deze audiotour met bijhorende wandeling door Utrecht, vertelt het verhaal van Truus en Trui en verbindt deze aan verschillende plekken in de stad. Floor: “Bijna alle leden hebben hem destijds wel gelopen. We zijn het, nu 4 mei dichterbij komt, ook weer aan het promoten.”

Foto: DUB

Kennismakingstijd
Maar de relatie tussen de vereniging en herdenking van de Tweede Wereldoorlog gaat verder dan alleen 4 mei. “Het begint meteen in de kennismakingstijd. We gebruiken de verhalen uit de oorlog om de aspirant-leden iets mee te geven over wat voor bijzonders onze leden toen hebben gedaan en wat dit zegt over de normen en waarden binnen onze vereniging. 

Ook kijken alle aspirant-leden een documentaire over Truus. Als aankomend bestuursleden hebben we ook een boek over het studentenverzet gelezen en een aantal documentaires over Truus en Trui gekeken.” vertelt Pien. Het wordt belangrijk gevonden dat deze kennis behouden blijft, voegt bestuurslid Floor Brinkhuis  toe: “De oorlog is natuurlijk steeds langer geleden en de mensen die ons er vanuit henzelf iets over kunnen vertellen worden er steeds minder. Voor een vereniging die op tradities en geschiedenis berust is het belangrijk dit verhaal door te geven.”

Nieuwe generatie
Dat studentenverenigingen zich zo verbonden voelen met verhalen uit de Tweede Wereldoorlog is volgens geschiedenisstudent Michelle Moonen niet gek. Zij deed hier onderzoek naar: “Wat je eigenlijk ziet is dat verenigingen die de oorlog hebben meegemaakt, zich heel erg focussen op een paar personen die zich in die tijd op een bepaalde manier verdienstelijk hebben gemaakt. Deze oud-leden worden als het ware als voorbeeld voor de vereniging gesteld. Hun verhaal belichaamt bepaalde normen en waarden die die vereniging uit wil dragen.”

“Bij UVSV zie je heel erg dat zij het verhaal van Trui en Truus proberen te relateren aan het hedendaagse. Hoe zou het zijn om nu mee te maken wat zij hebben meegemaakt? Hoe zou je daar nu zelf mee omgaan? Ze maken het herdenken van de Tweede Wereldoorlog zo iets heel persoonlijks. Die manier van herdenken past ook wel bij deze tijd. Steeds meer mensen die de oorlog hebben meegemaakt komen te overlijden. 

De directe herdenking wordt voor de nieuwe generaties hierdoor steeds moeilijker. Het wordt lastiger in te zien hoe ernstig het was. Je ziet dat binnen een studentenvereniging, waar mensen dezelfde identiteit aanhangen in een besloten omgeving, dat dit de uitgelezen plek is om zo’n traditie van herdenking in stand te houden. Het helpt om een directe band te voelen met specifieke personen waarmee je je kan identificeren.”

Daniël de Moulin. Foto: DUB

Band tussen verenigingen en herdenken
Het artikel van Michelle over de herdenking van Truus en Trui van Lier door UVSV, dat onlangs in Aanzet verscheen, is deel van een groter onderzoek dat ze deed naar de band tussen Utrechtse studentenverenigingen en hun oorlogsverleden: “Voor een onderzoeksvak in mijn tweede jaar moest ik een onderzoek doen op het gebied van political memory studies, waarbij je onderzoekt hoe bepaalde gebeurtenissen herdacht worden kijkend naar hoe die herdenking opgezet is. 

Veel studenten zochten hun onderzoek wat verder weg of verder terug de tijd in, maar ik dacht eigenlijk van ‘er is hier dichtbij ook heel veel interessants.’ Ik heb studentenverenigingen altijd fascinerende organen gevonden omdat ze zo besloten en naar binnen gericht zijn. Ik wilde onderzoeken wat het effect daarvan was op herdenken.”

Unitas
Voor haar onderzoek keek Michelle naar hoe de oorlog herdacht wordt binnen Unitas en UVSV. Na afloop heeft ze haar onderzoek ingediend bij het geschiedkundig studententijdschrift Aanzet. Het artikel over UVSV verscheen onlangs, het artikel over Unitas over een paar weken. 

Voor Unitas is de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog veelal verbonden aan oud-lid Daniël de Moulin, die na het weigeren van een loyaliteitsverklaring aan de bezetter, met twee vrienden uitweek naar Engeland om zich daar aan te sluiten bij het verzet. De Moulin, die zich daarna aansloot bij de KNIL (Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger), wordt als de grootste verzetsheld van die vereniging beschouwd, en wordt daarnaast gezien als de heroprichter van Unitas, dat in de oorlog door de bezetter opgeheven was. Meer weten? Hou dan de website van Aanzet  in de gaten.

Standbeeld Truus van Lier. Foto: DUB

Bloemen leggen bij afstuderen
Naast de aandacht voor Truus en Trui van Lier, leeft onder de leden van UVSV ook al langer de traditie om bij het afstuderen een bloem bij het standbeeld van Anne Frank op het Janskerkhof te leggen. Sinds in 2021 aan de Catharijnesingel een standbeeld van Truus van Lier is neergezet verschijnt daar ook weleens een bloem. 

Pien: “Het is niet zo dat we die traditie toen veranderd hebben. Maar best wat leden hebben echt wel wat met het verhaal van Truus en Trui van Lier. Het verhaal van Anne Frank is natuurlijk indrukwekkend, maar met Truus en Trui hebben we een iets grotere affiniteit. Waarschijnlijk dat sommige leden daarom daar een bloem zijn gaan leggen. Ik vind dat wel leuk om te horen.”