Vijf jaar minister Bussemaker in zeven cartoons

Na Halbe Zijlstra vond ik Jet Bussemaker een verademing als bewindspersoon voor hoger onderwijs. Iemand met interesse en hart voor de zaak – of op z’n minst met die uitstraling. Zijlstra straalde vooral uit dat hij met groot plezier de vloer ging aanvegen met linkse hobby’s als onderwijs en cultuur.

Bussemaker heeft niet echt een stempel gedrukt op het hoger onderwijs, maar dat is een zegen op een terrein waarmee al zo velen zich willen bemoeien. Als ze herinnerd zal worden, is dat om de invoering van het leenstelsel, al vraag ik me af in hoeverre dat haar verdienste was. Als het een verdienste is. En ook niet het eerste waar je aan denkt bij een minister van de partij van “spreiding van kennis, inkomen en macht”.

Juli 2013. Al in de eerste kabinetten Balkenende waren er plannen om het stelsel van studiebeurzen af te schaffen, maar nooit was er overeenstemming over een alternatief. Zo ook in Rutte-II: het leenstelsel stond in het regeerakkoord, maar de animo ervoor was gering. Ik dacht dat het ‘een dood paard’ was - maar dat had ik mis. In de zomervakantie staken Jesse Klaver en Peter Duisenberg de koppen bij elkaar en bedachten een constructie die op een meerderheid kon rekenen in de Tweede én de Eerste Kamer - en die trouwens ook wat socialer was dan het eerdere kabinetsplan.

Oktober 2014. Soms vond ik Bussemaker vrijblijvend maar wat roepen. Tijdens een tour langs universiteitssteden hield ze een betoog dat het hoger onderwijs studenten zou moeten vormen tot “competente rebellen”. Mooie gedachte natuurlijk, maar de hedendaagse inrichting van het hoger onderwijs, met al haar beperkende regels en regeltjes, zet nu niet bepaald aan tot rebelsheid – daar deed ze dan weer niks aan.

April 2015. Vertrouwen is goed, controle is beter, zei Lenin al. Een zelfde thema als in de vorige tekening, nu in breder perspectief. Alles moet gecontroleerd en vastgelegd worden, want anders vindt er ergens misschien iemand dat er maar wat aangeklooid wordt. Achteraf bedacht ik trouwens dat het sterker was geweest als ik de tekening in spiegelbeeld had gemaakt, zodat je als lezer begint bij de aanwezigheidscontrole en eindigt bij de stem des volks.

Juni 2015. Bussemaker verraste vriend en vijand met de uitspraak in een interview dat de ambitie van studenten wel een tandje minder mocht, want dat er te veel studenten naar de universiteit willen. “Wat mij stoort, is dat iedereen alleen maar hogerop wil.” Op zich een verdedigbaar standpunt, maar vreemd uit de mond van degene die –overigens eenstemmig met tout Den Haag- verantwoordelijk is voor het almaar opjutten van studenten tot harder studeren en “investeren in je toekomst”.

Oktober 2015. De Wetenschapsagenda: wie maar wilde mocht voorstellen doen voor wat de universiteiten nu eens zouden moeten onderzoeken. Ik denk dat het het zoveelste roep-eens-wat-ideetje van staatssecretaris Sander Dekker was, maar de minister was verantwoordelijk. In eerste instantie leek het de universitaire wereld nog wel wat, tot bleek dat er helemaal geen extra geld voor zou komen. Gaan we niet veel meer van horen, verwacht ik. Ook Mark Rutte was trouwens ooit lichtgewicht staatssecretaris op Onderwijs...

December 2015. Mede naar aanleiding van protesten tegen de bestuurscultuur aan de Universiteit van Amsterdam werd gepleit voor meer zeggenschap van studenten en personeel. Zij zouden de bestuurderen enigszins met de voeten op de (werk)vloer kunnen houden. Bussemaker wilde er niet aan, wat eigenlijk wel raar is voor iemand van sociaal-democratische huize - zal coalitiedwang geweest zijn.

Januari 2017. Leuke actie van Bussemaker aan het eind van haar regeerperiode: ze reserveerde budget om de komende jaren een flink aantal vrouwen als hoogleraar aan te stellen. Reacties lieten zich raden. De verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke hoogleraren in de tekening komt trouwens overeen met die verhouding in de werkelijkheid - dus je zou ook kunnen zeggen dat het budget een druppel op een gloeiende plaat is.

Anton Pijpers heeft ook een fijne kop
Het heeft wel even geduurd voor ik Bussemaker goed in de vingers had. Haar gelaatsuitdrukking is doorgaans nogal zorgelijk, vaak met opengesperde ogen, wat zelfs iets paniekerigs geeft. Dat maakt het makkelijk haar herkenbaar te tekenen, maar ook juist moeilijker als ik haar anders wilde laten kijken, blij bijvoorbeeld of zelfverzekerd. Voor de zomer ging het gerucht dat ze misschien onze nieuwe collegevoorzitter zou worden, dus daar verheugde ik me al op. Maar ach, Anton Pijpers heeft ook een fijne kop.