Voor eens en voor altijd: dit moet je doen bij schurft

Het aantal schurftmeldingen bij de huisarts is in jaren niet zo hoog geweest. Per 100.000 inwoners wordt de diagnose door artsen wekelijks zo'n vijftien tot twintig keer gesteld, blijkt uit cijfers van Nivel. Ter vergelijking: in de drie voorgaande jaren schommelde dit aantal het gehele jaar tussen de tien en vijftien per 100.000 inwoners. Schurft, officieel scabiës genoemd, wordt veroorzaakt door de schurftmijt. Een klein beestje dat tunnels graaft onder de huid en zo irritaties veroorzaakt. 

Nadieh Taks, arts infectieziekten bij de GGD regio Utrecht, en Ben Maijstré, apotheker bij Apotheek Nieuw Plettenburgh, leggen uit wat de do’s en don’ts zijn voor studenten die willen voorkomen dat ze schurft krijgen of het nu hebben.

Hoe krijg je schurft?
Taks: “Je kunt schurft krijgen door meer dan vijftien minuten lichamelijk contact te hebben met iemand die schurft heeft. Dat kan door seksueel contact of knuffelen, maar je kan het ook krijgen door iemands kleding of handdoek te gebruiken of door in iemands bed te slapen. De schurftmijt kan niet springen. Wel kan de mijt drie dagen buiten het menselijk lichaam overleven en bijvoorbeeld in textiel gaan zitten. Denk aan kleding, beddengoed, sloffen, mutsen en sjaals.”

Maijstré: “Denk ook aan stoffen gordijnen. Wanneer die bijvoorbeeld dichtbij het bed of de bank hangen kan het in theorie zo zijn dat de mijt in de stof van de gordijnen gaat zitten.” Taks: “Huisdieren worden ook vaak vergeten. Die kunnen gastdrager zijn. Dat betekent dat de mijt er tijdelijk kan verblijven en daarna weer op mensen of textiel kan gaan zitten.”

Waar komen de uitbraken vandaan?
Maijstré: "De piek is echt ontstaan tijdens corona. De kroegen waren dicht en mensen zochten elkaar steeds meer thuis op: huisfeestjes en samen op de bank. Daarnaast moesten regelmatig hele studentenhuizen in quarantaine waardoor ze veel en lang op elkaars lip zaten. Het is namelijk echt iets dat vooral ontstaat in de huiselijke sfeer. Maar ook nu er geen coronamaatregelen meer zijn zien we dat er nog veel uitbraken zijn. De zalf die gebruikt wordt voor de bestrijding van schurft, staat nog steeds op de lijst met meest verkochte producten van dit moment." Taks: "We zien ook in andere steden en landen veel uitbraken."

Wat is het advies als iemand schurft heeft?
Taks: “Zorg eerst dat de diagnose gesteld wordt door de huisarts of GGD. We merken dat schurft vaak verward wordt met andere huidaandoeningen. De behandeling is behoorlijk complex dus je wilt wel zeker weten dat het schurft is.

"Wanneer is vastgesteld dat het om schurft gaat, is het belangrijk dat je jezelf behandelt met een zalf of tabletten. Daarnaast licht je iedereen met wie je contact hebt gehad in, want zij moeten zich ook behandelen. Dan moet je denken aan huisgenoten, sekspartners, bedpartners, mensen met wie je meer dan vijftien minuten lichamelijk contact hebt gehad of mensen die jouw kleding of handdoek hebben gebruikt."

Wat houdt de behandeling in?
Taks: "De behandeling bestaat uit het smeren met zalf of het innemen van tabletten. Iedereen - zeker alle huisgenoten- moeten tegelijk starten met de behandeling. Vervolgens was je alle (gebruikte) textiel op 60 graden. Alles wat je niet kan wassen, stop je in een afgesloten (vuilnis)zak die je drie dagen bewaart op kamertemperatuur. De bank, kussens en het kleed stofzuig je.

"Dit hele ritueel moet een week later herhaald worden. Dat geldt niet alleen voor diegene die schurft heeft maar ook voor alle huisgenoten. Het is dan belangrijk dat iedereen dit weer op hetzelfde moment doet. Voor mensen van buiten het huis is één keer behandelen genoeg.” Maijstré: “Wij zien in de apotheek vaak dat iemand voor een heel huis tabletten of zalf komt halen. Dan worden er zo in één keer twintig tubes afgenomen. Je kan het dan bijna zien als een shotje dat met z'n allen genomen wordt, maar dan met tabletten. Of het wordt een smeerfeestje.

"Wij benadrukken vanuit de apotheek hoe essentieel het is dat alle huisgenoten er zijn wanneer gestart wordt met de behandeling en dat die na een week weer met iedereen uit het huis herhaald wordt. Als je dat niet doet krijg je een pingpong-effect.” Taks: "Preventief smeren na de behandeling heeft geen zin. Als iedereen goed behandeld is kijk het dan twee weken aan. Je kan de eerste vier weken na de behandeling nog jeuk hebben of zelfs een toename daarvan, maar dit hoeft niet direct te betekenen dat je (opnieuw) schurft hebt." 

Wat maakt dat het vaak toch mis gaat na de behandeling?
Taks: "Er sluipen vaak foutjes in de behandeling. Met de zalf moet je je dus van top tot teen insmeren. Benen, armen, maar ook onder de nagels, de schaamstreek en tussen de billen. Als je één plekje overslaat kan het zijn dat er eitjes achterblijven. Ook komt het vaak voor dat men te laat of niet start met de herhaling van de behandeling. Als je de behandeling niet op tijd herhaalt moet je de behandeling helemaal opnieuw doen en dat doet niet iedereen."

Maijstré: "Het gebeurt vaak dat één iemand in huis de behandeling niet of niet goed doet, waardoor iedereen weer herbesmet raakt." Taks: "Tenslotte rust er ook nog een taboe op. Veel mensen durven niet te zeggen dat ze denken schurft te hebben en lopen er daardoor te lang mee door."

Wat is het verschil tussen de zalf en de tabletten?
Maijstré: “Tabletten gaan op doktersvoorschrift, de zalf kan op doktersvoorschrift maar is ook vrij verkrijgbaar. In overleg met de huisarts wordt er zalf of tabletten voorgeschreven. Taks: “Tot voor kort werd gedacht dat de zalf effectiever was dan de tabletten, maar inmiddels is gebleken dat de zalf en de tabletten even goed werken. Het voordeel van tabletten is dat je dit gewoon kan innemen. Met de zalf moet je je van top tot teen insmeren en dat vergt wat handigheid maar soms ook hulp om je rug bijvoorbeeld goed in te kunnen smeren. De zalf is wel goedkoper dan de tabletten en is vrij verkrijgbaar bij de apotheek of drogisterij."

Maijstré: “Van tabletten zijn er wel meer bijwerkingen bekend. Met name misselijkheid en diarree komen vaak voor. In sommige hardnekkige gevallen worden zowel de zalf als de tabletten voorgeschreven.

Wat kost een behandeling?
Maijstré: "De zalf kost 13,95 euro per tube en wordt vergoed wanneer je het via doktersvoorschrift bij de apotheek haalt. Hoeveel tabletten er nodig zijn hangt af van het gewicht van de persoon met schurft. Kosten bedragen gemiddeld 21 euro per behandeling. Tot voor kort moest je voor de tabletten zelf betalen, maar sinds enkele maanden wordt dit net als de zalf vergoed. In de praktijk komt het er op neer dat studenten er alsnog gewoon zelf voor betalen omdat ze meestal niet boven het eigen risico uitkomen."

Hoe kun je schurft voorkomen?
Taks: "Iedereen kan schurft krijgen. Hygiëne is in principe niet een factor waardoor je het wel of niet krijgt. Daarmee bedoel ik dat iemand die iedere dag doucht net zo bevattelijk is voor de schurftmijt als iemand die dat niet doet. Het is natuurlijk wel zo dat onhygiënische omstandigheden kunnen bijdragen aan besmetting. Bijvoorbeeld als je dicht op elkaar leeft of elkaars spullen gebruikt."

Meer informatie over schurft
Er is veel tegenstrijdige informatie als het gaat om schurft. Ga uit van wat je vindt op de site van de GGD, RIVM, Thuisarts.nl en Apotheek.nl. Vooral het stappenplan en de animatievideo, die de GGD in samenwerking met het RIVM heeft gemaakt, zijn handig. Of bekijk DUBs korte uitlegvideo op Instagram.