Vrouwen blijven onder stress even gul, maar dat kan door de pil komen

Dat mannen door stress minder genereus worden was al bekend. Een Utrechtse promovenda kon dit effect bij vrouwen niet vinden. Maar mogelijk is de pil verantwoordelijk voor de bevindingen.

Als je vrouwen gestrest maakt, dan heeft dat geen gevolgen voor hun vrijgevigheid. Tot die conclusie komt de Utrechtse promovenda Susanne Koot in haar proefschrift. Zij maakt echter een voorbehoud.

Koot liet vrouwelijke proefpersonen een speech te houden voor publiek en filmde hen tijdens een hoofdrekenopdracht. Daarna vroeg Koot de vrouwen hoeveel geld zij zouden willen doneren aan Unicef. Vergelijkbaar onderzoek wees eerder uit dat mannen minder gul worden door stress. De gestreste vrouwen in de proef van Koot waren echter niet minder genereus dan vrouwen uit een controlegroep. Ook twee andere testen van Koot die het vertrouwen in de medemens en rechtvaardigheidsgevoel meten, gaven aan dat stress bij vrouwen niet van invloed was op de uitkomsten.

Uit eerder onderzoek is gebleken dat stress een ander effect heeft op keuzegedrag bij mannen dan bij vrouwen. Mannen worden onder stress doelgerichter, terwijl vrouwen voorzichtiger worden en risico’s meer vermijden in keuzetaken. Dat het onderzoek van Koot geen effecten van stress op sociaal keuzegedrag laat zien kan er volgens haar mee te maken hebben dat veel van haar proefpersonen de pil gebruikten. Uit het onderzoek van Koot en uit eerder onderzoek is gebleken dat vrouwen die de pil slikken een verlaagde stressrespons laten zien na een stresstaak.

Volgens de promovenda staat het onderzoek naar stress, sekseverschillen en besluitvorming nog in de kinderschoenen. Opmerkelijk, want in de huidige samenleving worden vaak keuzes gemaakt onder stressvolle omstandigheden. Politieagenten, artsen of militairen hebben bijvoorbeeld weinig tijd om een belangrijke beslissing te nemen.

Om deze reden onderzocht Susanne Koot in haar proefschrift hoe stress en sekse keuzegedrag beïnvloeden bij mensen, ratten en muizen. Met een van haar experimenten toonde Koot aan dat bij ratten het effect van stress op keuzegedrag tijdsafhankelijk is. In vergelijking met controleratten verandert het keuzegedrag van ratten als het stresshormoon corticosteron kort voor een keuzetaak wordt toegediend. Als dat enkele tijdperioden eerder gebeurt, is er geen verschil. Corticosteron is vergelijkbaar met cortisol bij mensen. Eerder onderzoek wees uit dat een verhoging van cortisol bij mannen leidt tot slechtere besluitvorming.

In het experiment konden ratten kiezen uit een voordelige of een onvoordelige gang. In de voordelige gang vonden de ratten meestal een kleine beloning (een suikerpellet) en slechts af en toe een straf (suikerpellets behandeld met kinine, dit is niet lekker, maar wel eetbaar). In de onvoordelige gang was soms een grote beloning (veel suikerpellets tegelijk) te vinden, maar meestal een straf. Als drie uur voor de test corticosteron werd toegediend had dit geen effect op keuzegedrag in vergelijking met controleratten. Als de corticosteron 30 minuten voorafgaand aan de test werd toegediend, leerden ratten niet dat de gang met meestal kleine beloningen op de lange termijn voordeliger is dan de gang met af en toe een grote beloning.

Het promotieonderzoek richt zich daarnaast op de hersengebieden en hormonen die betrokken zijn bij stress en keuzegedrag. Volgens Susanne Koot kan dit inzicht geven in algemene neurobiologische mechanismen die van invloed zijn op keuzegedrag.

Koot denkt dat toekomstig onderzoek op dit gebied zich nog meer zou kunnen richten op geslachtsverschillen. “De menstruatiecyclus is heel belangrijk voor de stressrespons. Ik zet zelf dit onderzoek niet voort, maar de fases van de cyclus en het pilgebruik is erg belangrijk om mee te nemen in vervolgonderzoek.”

Susanne Koot is woensdag 16 oktober gepromoveerd op haar proefschrift “Make up your mind - how stress and sex affect decision-making”.