Waarom UU’ers overstappen op Signal

De populariteit van Signal groeit de laatste maanden gestaag en krijgt voor velen de voorkeur boven WhatsApp. Het zijn allebei apps waarmee gebruikers kunnen bellen en berichten sturen via internet, maar vooral op het gebied van privacy zijn er belangrijke verschillen. WhatsApp is net als Facebook en Instagram eigendom van Meta en verzamelt data zoals contactpersonen, locaties en andere gebruiksgegevens. Signal daarentegen slaat vrijwel geen van deze gegevens op en wordt beheerd door een onafhankelijke non-profitorganisatie, wat het populair maakt onder gebruikers die maximale privacy zoeken. 

De Universiteit Utrecht maakt officieel geen gebruik van Whatsapp of Signal, al wordt het in de praktijk wel veel gebruikt door studenten en medewerkers. De Hogeschool Utrecht geeft de voorkeur aan Signal, de UU heeft zich nog niet op die manier uitgesproken, maar geeft Whatsapp in hun zogeheten tooladvisor wel aan als ‘onveilig’. De tooladvisor geeft met de kleuren rood, oranje en groen aan welke online tools veilig zijn om te gebruiken, een potentieel risico vormen of onveilig zijn. Whatsapp is onveilig omdat verzamelde data van gebruikers voor commerciële doeleinden kan worden gebruikt, je privacy niet gegarandeerd is, en je het niet mag gebruiken voor gevoelige UU-data. 

Signal valt ook onder Amerikaanse wetgeving
Chief Information Security Officer David de Boer zegt dat de UU voor zakelijke communicatie “te allen tijde” teams moet gebruiken. Microsoft Teams is volgens hem veilig te gebruiken. Je data worden niet gebruikt of verkocht, en je gegevens zijn versleuteld door onder andere inlogcodes. Toch zijn er ook grijze gebieden. Teams is niet zo gebruiksvriendelijk op de smartphone en voor contacten buiten de UU. “In dat geval zou ik aanraden Signal te gebruiken in plaats van Whatsapp. De Privacy Policy van Signal is transparant terwijl die van Whatsapp ondoorzichtig is. Bij Signal weet je waar je aan toe bent.”

Toch krijgt Signal niet een groene code, maar oranje. De Boer: “De voornaamste reden voor een oranje advies, zit in het feit dat we geen contractuele afspraken hebben met Signal. We hebben dan geen controle over de te nemen maatregelen en privacy-aspecten.” Een ander potentieel risico zit vooral in het feit dat Signal net als Whatsapp onder Amerikaanse wetgeving valt. Zo mag de Amerikaanse overheid gegevens opvragen van de dienst, hoewel er weinig over te dragen is, omdat Signal weinig data verzamelt. Al met al minder risico dan bij WhatsApp waarvan bekend is dat er ook veel meer inhoudelijke data wordt opgeslagen. 

Of er vanuit de UU een statement komt zoals vanuit de HU, kan De Boer niet met zekerheid zeggen. “Als het gaat om veiligheid, zou ik zeker Signal aanraden boven Whatsapp. Maar of er een officieel statement komt met betrekking tot ethische bezwaren, dat weet ik niet. Ik sluit het in ieder geval niet uit.”

Zelf zou hij graag iedereen in zijn privéleven meekrijgen naar Signal. “Met mijn collega’s communiceer ik alleen via Teams, en we hebben een Signal-groep als back-up. Ik heb mijn vrouw inmiddels op Signal, maar mijn kinderen zien het belang er nog niet van in. Daarom gebruik ik het tot op heden nog beide: mijn kinderen moet ik gewoon kunnen bereiken.”

Trakteren op taart
Jong UU, de organisatie die activiteiten organiseert voor UU-medewerkers onder de 35, maakte onlangs de overstap naar Signal. Met zo’n 160 actieve leden op WhatsApp, waarin onder andere alle uitnodigingen voor evenementen worden gedeeld, bleek dat nog niet altijd even makkelijk. “Al twee maanden geleden begon er een discussie in de chat”, zegt bestuurslid Yashna Pande. “Iemand deelde  zijn zorgen over Meta, het bedrijf waar Facebook en WhatsApp onder vallen. De pijnpunten die werden genoemd gingen over fact checking, privacy, en standpunten rondom queer personen en vrouwen. Een van onze leden vroeg naar de mogelijkheid om over te stappen.” 

Na het lezen van een aantal artikelen over Signal en het bespreken van de morele en de praktische kant van het verhaal, kwam het bestuur tot de conclusie dat de overstap wenselijk was. Pande: “Ik was zelf eerst wat terughoudend, omdat zo’n overstap vooral werkt als iedereen meegaat. Toch gaven de morele bezwaren de doorslag. Daarnaast is iedere verandering in het begin lastig: dat maakt het geen reden om het niet te doen.” 

Het bestuur appte dat Jong UU overstapt naar Signal: “Zoals sommigen van jullie hierboven al noemden, staan wij niet achter de ontwikkelingen van de grote Amerikaanse Techbro's. Wel willen we graag een laagdrempelig communicatiemiddel behouden voor het gemakkelijk uitwisselen van informatie over activiteiten, last-minute wijzigingen, en het helpen van verdwaalde Jong UU'ers. We snappen dat nog zeker niet iedereen op Signal zit. Toch hopen we dat iedereen de overstap maakt en lid wordt van de Jong UU Signal-groep.”

De Whatsappgroep bleef nog twee weken in de lucht. Op 1 maart werd definitief overgestapt. Inmiddels zijn er zo’n 65 leden overgestapt maar honderd dus niet. Pande: “Ik geloof dat veel mensen er om praktische redenen nog niet in zitten. Ze hebben de app nog niet gedownload, of zijn vergeten dat we over zijn. Maar dat komt wel. We hebben ook een nieuwsbrief, en een Teams-omgeving. Je kan je informatie dus op veel verschillende manieren krijgen.”

Ook haar collega’s van het Sustainability Office zijn over op Signal. “We hebben afgesproken dat als iemand per ongeluk iets post in de Whatsapp-groep, je voor iedereen taart moet meenemen. Je kan dus best wat ludieks verzinnen om jezelf en elkaar aan te moedigen.” Persoonlijk maakt Pande nog van beide applicaties gebruik. “Inmiddels lijkt het alsof Signal dé app is voor zakelijk, en WhatsApp voor privé. Familie en vrienden krijg ik niet zo goed mee. Ik zou helemaal overgaan als iedereen met wie ik contact wil hebben dat ook doet. Maar dat is nog niet zo makkelijk. In veel groepen is zelfs het onderwerp nog niet ter sprake gekomen.”

Geen Amerikaanse miljardair sponsoren
Phillip Sokolov, bestuurslid van Vidius en student Filosofie, is al sinds 2016 actief gebruiker van Signal, twee jaar nadat WhatsApp voor ettelijke miljoenen werd gekocht door Zuckerberg. Phillip studeerde informatica in Nijmegen, en was goed op de hoogte van de privacy-gevaren van Meta. Hij zwoor een hele tijd Facebook, Instagram en WhatsApp af, maar liep tegen praktische problemen aan. “Ik verloor vrienden, omdat ze gewend waren af te spreken via WhatsApp. Toen ik naar Utrecht verhuisde en een kamer zocht, moest ik wel weer aan Facebook en Instagram gaan geloven. Het is onontkoombaar.” Een spagaat, want juist dat afhankelijke, ziet hij ook als een van de grote problemen.

Phillip staat in zijn omgeving bekend als ‘Signal-activist’. “Ik zou mezelf niet zo omschrijven, maar ik ben inderdaad kritisch. Eigenlijk vind ik dat het probleem dieper ligt, ook de overstap naar Signal gaat deze onderliggende problemen niet oplossen.” Hij legt uit dat hij zich zorgen maakt over de ontbrekende democratische zeggenschap over software waardoor je als gebruiker overgeleverd bent aan de keuzes van het platform. “Dat probleem zit in de kern van de software. Dat probleem zouden we dus moeten aanpakken.” Philip schaart zich achter programmeur Richard Stallman die in het Free Software Manifest pleit voor vrije software, waarbij gebruikers de vrijheid hebben om software te gebruiken, bestuderen, delen en aan te passen.

Philip zit nu dus op Signal en Whatsapp, maar hij heeft wel zijn meldingen uitstaan, en heeft in zijn bio staan dat hij bereikbaar is via Signal. Daarnaast heet hij Whatsapp business geïnstalleerd, wat bedoeld is voor kleine ondernemers, en waarmee je automatische berichten kan laten sturen met informatie over je bedrijf. Ook in dit automatische bericht staat dat hij bereikbaar is via Signal. Zo probeert hij zijn contacten naar Signal te bewegen. “Signal is niet onze verlossing, maar het is een hele verbetering.”

Wat betreft beleid, hoopt hij dat organisaties zich grondiger gaan bezighouden met deze vraagstukken. “Het zou iedere organisatie die gefinancierd wordt door publiek geld sieren om zich hier om te bekommeren. Ook de universiteit moet zich achter de oren krabben. Met hun Instagram accounts sponsoren ze dit systeem en dus een Amerikaanse miljardair. Ik hoop dat ze gaan nadenken over alternatieven, en het zou goed zijn met een statement naar buiten te komen.”