Weinig eten om te kunnen drinken: 'Het leek de ideale oplossing om slank te blijven'

In 2016 verhuisde Emma voor haar studie naar Utrecht en kwam ze in een studentenhuis terecht. “Heel gezellig, maar in mijn studentenhuis aten we best ongezond en dronken we onwijs veel bier. Ik ging minimaal twee keer per week stappen en sloot dit traditioneel altijd af met een vette frituurhap. Al heel snel begonnen deze eetgewoontes mijn lichaam te veranderen. Voor het eerst in mijn leven had ik ‘love handles’. Ik zat hier onwijs mee.”

Ze vertelt dat ze bij haar ouders thuis altijd gezond had gegeten. Daarbij had ze een slank figuur. Ze zag zich voor een dilemma gesteld. “Ik wilde de gezelligheid van het stappen niet missen, maar ik wilde ook niet grotere vetrollen creëren.” Om daar iets tegen te doen, besloot ze op stapdagen minder te eten en sloeg ze de traditionele middernachtelijke frituurhap af. "Dat leek de ideale oplossing, omdat ik bij elke feestje aanwezig kon zijn en lekker kon meedrinken zonder dikker te worden”, zegt Emma.

Geleidelijk at ze steeds minder om net zoveel te kunnen drinken als anders. “In het begin leefde ik op drie lichte maaltijden per dag. Allemaal zonder koolhydraten. Maar dit sloeg door in maximaal twee eetmomenten per dag. In de ochtend at ik 200 gram magere yoghurt met een snufje kaneel. In de middag niks, ‘s avonds een stuk gekookte kip of een lichte salade. Ik heb het zelfs zo ver laten komen dat ik soms drie dagen achter elkaar leefde op een appel per dag.“

Dit typische 'dieet' staat ook wel bekend onder de naam drunkorexia. Het valt onder ‘eetstoornis anderszins omschreven’. Dit is de benaming die gebruikt wordt bij gedrag dat niet aan genoeg criteria voldoet om als eetstoornis benoemd te worden, maar wel zodanig afwijkend is dat het ook niet ‘normaal’ is.

Ongezonde calorieën
Het gevaar van drunkorexia ligt volgens voedingspsycholoog Diana van Dijken voornamelijk in het aspect dat het een ongezond voedingspatroon is. “Wanneer er langdurig veel te weinig wordt gegeten, dan ondervindt het lichaam daar echt ernstige gevolgen van. Je raakt dan ondervoed. Begon je met een paar kilo te veel, dan zal je eerst gewoon de overtollige kilo's afvallen. Maar daarna begin je ondervoed te raken qua vitamines, mineralen en eiwitten. Je gaat je eigen spieren afbreken, er komen veel eiwitten in je bloed terecht en dat is slecht voor je nieren. Hoe ver het uiteindelijk komt, is heel erg afhankelijk van hoe vaak je het drinken compenseert door te weinig te eten, hoe weinig je daadwerkelijk eet en wát je dan eet. De gevolgen zijn dus ook heel divers en de een zal er veel meer negatieve gevolgen van ondervinden, dan de ander.”

Van Dijken waarschuwt ook dat de calorieën die je vanuit gezonde voeding haalt, nooit te compenseren zijn met de calorieën uit alcohol. Alcohol bevat geen vitamines en mineralen en geen goede koolhydraten, vetten en eiwitten. Daarbij worden de negatieve effecten van alcohol veel groter wanneer er niet ook gezond wordt gegeten. Alcohol drinken op een lege maag heeft veel meer negatieve effecten dan drinken op een gevulde maag, zegt ze. “Je lijf reageert er simpelweg anders op en je zult eerder flink dronken worden, een alcoholvergiftiging oplopen of buiten bewustzijn raken.

Drunkorexia is niet meteen een eetstoornis
Linda Duits mediawetenschapper aan de Universiteit Utrecht zegt dat drunkorexia niet alleen van deze tijd is. “In de jaren 80 sprak men namelijk al van een soortgelijk ‘wittewijndieet’. De term drunkorexia of alcoholrexia is dan ook eigenlijk een verkeerde benaming. Het klinkt alsof het afgeleid is van anorexia. Dit is echter niet het geval. Anorexia is een ernstig psychische stoornis waarbij de oorzaak veel dieper ligt.”

Volgens Duits is drunkorexia dan ook een fenomeen dat verzonnen en opgeblazen wordt door de media. “Als iemand veel drinkt en verder niet eet, is dat niet meteen een eetstoornis. Vergelijk het met ander eten. Stel iemand eet alleen nog taart, dan heeft die persoon opeens taartorexia. Dat is ook onzin.”

Van Dijken twijfelt net als Duits of drunkorexia een ziekte is. “Het is een keuze om je drinkgedrag te compenseren door te weinig te eten. In beginsel is het wat mij betreft dan ook geen psychische stoornis. Het is natuurlijk wel verstoord gedrag en wanneer iemand langere tijd zeer verstoord gedrag gaat vertonen, kan dat wel tot psychische problemen leiden, maar hoeveel het voorkomt is eigenlijk niet erg duidelijk, omdat er zo weinig onderzoek naar is gedaan.”

Van Dijken vervolgt: “Het gedrag dat hoort bij de term drunkorexia kan op lange termijn echt hele nare gevolgen hebben, dus Linda's mening dat er geen gevaar in schuilt, deel ik niet. Maar als het een handjevol studenten betreft, zijn de gevaren natuurlijk een stuk minder zichtbaar dan wanneer de helft van alle studenten zich straks zo gaat gedragen...”

Maatschappelijke druk om te drinken en slank te zijn
Wat volgens Duits wel zorgelijk is, is de maatschappelijke druk op een slank uiterlijk. “Al eeuwenlang staan, vooral meisjes, zwaar onder druk om te voldoen aan het schoonheidsideaal. Mooi en slank zijn. Meisjes wordt aangeleerd dat ze op hun uiterlijk afgerekend worden. Onder studenten heerst er tegenwoordig ook een steeds grotere druk om niet alleen te drinken, maar ook om veel alcohol te drinken. Dit is vaak bier.”

Emma zegt die druk ook te voelen. Toen ze begon met studeren, was ze geschokt toen ze zag hoeveel alcohol op een gemiddeld feestje werd gedronken. “Ik het begin dronk ik af en toe een avond niet mee, maar je wilt niet weten hoe deprimerend dat is. Aan iedereen moet je uitleggen waarom je niet drinkt, en als je dan simpelweg zegt ‘ik wil vanavond geen drank,’ word je behandeld alsof je gek bent. Je bent vandaag de dag eerder raar als je niet drinkt, dan wanneer je wel drinkt. Terwijl het in mijn optiek de omgekeerde wereld hoort te zijn.”  Uiteindelijk ging ze mee in de drankcultuur. “Ik werd er gek van om raar aangekeken te worden of buiten te worden gesloten met drankspelletjes als ik niet dronk. Ik vond het gezelliger om mee te doen.”

Drinken, eten en sporten
Ruim twee jaar heeft Emma haar alcoholcalorieën gecompenseerd. “Op den duur begon ik te beseffen dat mijn levensstijl niet vol te houden was. Na een paar dagen gevast te hebben, kreeg ik een eetbui. Ik at dan bijvoorbeeld een droge rijstwafel. Maar dan kwam er ineens een soort beest naar boven en moest ik heel veel eten. Ik pakte alles wat ik pakken kon. Zelfs het bevroren brood van mijn huisgenootje heb ik een keer naar binnen gewerkt. Mijn lichaam snakte gewoon naar voedingsstoffen. Om deze eetbuien te voorkomen, begon ik overdag iets meer te eten. Ik ‘mocht’ van mezelf weer vaker eten en dit voelde fijn. Ik kon vaker samen eten met bijvoorbeeld mijn huisgenootjes of vrienden en vond deze gezelligheid eigenlijk nog leuker dan de bezopen avonden.”

Wat haar ook geholpen heeft, is dat ze een vriendin in vertrouwen na en haar vertelde over haar eetprobleem. “Dat deed ik toen ik zag dat vriendinnen van mij die dronken en normaal aten, niet dik werden. Ik vroeg me af hoe zij dat deden. Die vriendin leerde mij dat als ik ‘normaal’ at en af en toe sportte, ik prima kon genieten van drank in de avond. We begonnen samen hiermee te oefenen en ik hield hierbij strikt de weegschaal in de gaten, en wat bleek, ik kwam helemaal niet aan!”

Waar Emma nog wel mee worstelt, is de hoeveelheid drank die studenten nuttigen. “Die vind ik ongezond hoog, maar ik weet niet zo goed wat ik daartegen zou kunnen doen. En bovendien, ik doe er zelf ook aan mee…”