Werken op het stembureau geeft studenten voldoening

Het is 06.45 uur als Jennie Overbeek (18) zich in alle vroegte meldt op het stembureau in het Stadhuis, middenin het centrum. Het is 15 maart 2023: Nederland stemt vandaag voor de Provinciale Staten en het waterschap. Jennie wacht een lange dag op het bureau. Het is de eerste keer dat ze helpt. Ergens online had ze gezien dat het kon. “Toen dacht ik: ik ben die dag vrij, dus waarom niet?”

Jennie krijgt verschillende taken. Ze controleert de identiteitsbewijzen, scant de stembiljetten en deelt rode potloodjes uit. Het werkt wordt gewaardeerd, merkt ze. Van dankbare passanten krijgt ze snacks. “Sommigen kwamen eten brengen. Dan zeiden ze: de supermarkt zit hier toch naast, willen jullie wat hebben? Twee mensen hadden een hele zak snoep voor ons gekocht.” 

Na het sluiten van de stembureaus om 21.00 wacht het stemmen tellen. De kliko’s waar de biljetten in zitten worden ondersteboven gekieperd. ‘Het is echt een gigantische stapel papier’, vertelt Jennie. Er komen zes extra mensen bij om te helpen met tellen. Voornamelijk studenten, herinnert ze zich. “Dat waren mensen van mijn leeftijd, die verschillende dingen studeerden: economie, of rechten.” De valse stemmen worden eruit gehaald, de juiste gesorteerd. Uiteindelijk kan ze om 1.30 naar huis.

Bijdragen aan de democratie
Bij de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november gaat Jennie weer stemmen tellen. Ze is daarmee een van de ruim 3000 vrijwilligers die helpen als lid van het stembureau of teller in de gemeente Utrecht. Bijna 20 procent hiervan is tussen de 18 en 23 jaar: 580 mensen. Vijf daarvan zijn Jennie en haar vrienden, met wie ze het samen gaat doen. “Ik had gezegd dat het de vorige keer heel leuk was. Toen zeiden zij: ik wist niet dat het kon! Niet heel veel mensen weten er vanaf.”

Dat Jennie er wél vanaf wist, heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat ze sowieso politiek geïnteresseerd is. Ze studeert Bestuurs- en Organisatiewetenschappen aan de UU en vindt het interessant om te zien hoe het stemproces in elkaar zit. “En voordat alle uitslagen er zijn, weet je al een beetje wie er heeft gewonnen, omdat je ziet wie de meeste stemmen heeft gekregen in jouw stembureau. Dat kwam uiteindelijk redelijk overeen met wat in de gemeente Utrecht was gestemd.” Bovendien: “Het geeft wel een soort voldoening: het gevoel dat ik iets heb bijgedragen aan de Nederlandse democratie.”

Maar het zijn niet alleen USBO-studenten die zich als vrijwilliger melden. Marjanna Romers (29) studeert Geneeskunde en telde stemmen bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2019. Als ze had gekund, had ze het dit jaar weer gedaan. “Ik vond het leuk om op die manier een beetje maatschappelijk betrokken te zijn. Er staat ook vergoeding tegenover, maar ik vond het vooral gewoon leuk.”

Bijverdienen
Het is dus niet onbetaald werk. Iedereen die helpt krijgt een vrijwilligersvergoeding. Jennie zou in maart aanvankelijk 180 euro ontvangen, zowel voor het werk overdag als voor het tellen in de avond. Maar doordat het tellen langer duurde dan verwacht, werd dat 210 euro. Als teller ontvang je een vergoeding van 40 euro, als plaatsvervangend voorzitter 220 euro en als voorzitter 240 euro. Die functie kun je enkel bekleden als je al eens (plaatsvervangend) voorzitter bent geweest. Bij het werken op een stembureau hoort ook het volgen van een e-learning, die vooraf afgerond moet zijn.

“Ik zou het niet doen als het onbetaald was, omdat het zo’n lange dag is”, zegt Berend Kuling (19), tweedejaarsstudent Bestuurs- en Organisatiewetenschappen en studiegenoot van Jennie. “Als je zo lang aan het werk bent, vind ik het ook wel normaal dat je een vergoeding krijgt.” Maar het kijkje achter de schermen motiveerde hem toch het meest. “Bij de Provinciale Statenverkiezingen mocht ik voor het eerst stemmen. Dan ben je zo erin en eruit. Maar ik vind het toch wel mooi om de democratie in werking te zien en daar ook een beetje aan bij te dragen.” Sterker nog: Berend slaat er een hoorcollege voor over. “Dit vind ik toch wel belangrijker en een uniekere ervaring dan een hoorcollege dat ik later terug kan kijken.”

Veel animo
Hij was net op tijd om zich aan te melden, op 22 oktober. Hij zit bij Stadsboerderij Griftsteede, wat een van de laatste locaties was in Utrecht waar nog plek was. Het animo is hoog dit jaar. “De werving van de vrijwilligers gaat deze verkiezing als een speer”, zegt Femke van der Meij, communicatieadviseur bij de Gemeente Utrecht. “Voor tellers op de stembureaus zitten we vol, zelfs ook op de reservelijst.” Het werven van vrijwilligers gaat niet altijd zo soepel. “We zien dat deze verkiezing echt leeft.”

Het tellen is openbaar, dus iedereen mag kijken woensdagavond.