'Wetenschappers publiceren te vlug'
Wetenschappers gebruiken allerlei trucs om meer publicaties op hun naam te krijgen, zegt emeritus hoogleraar Pim Levelt. Hij leidde het Tilburgse onderzoek naar de fraude van sociaal-psycholoog Diederik Stapel.
Levelt sprak harde woorden bij de presentatie van het onderzoek naar Stapel. De wetenschap heeft op grote schaal gefaald, vindt de voormalige KNAW-president, die bovendien de ‘slodderwetenschap’ van menige sociaal-psycholoog aan de kaak stelde.
Wetenschappers worden afgerekend op het aantal tijdschriftartikelen dat ze schrijven. Publiceren ze niet te veel?
“Je ziet inderdaad allemaal manieren ontstaan om het aantal publicaties op te voeren. Sommigen doen hetzelfde onderzoek nog een keer, maar dan met een kleine variatie. Anderen noemen elkaar als coauteur, zodat ze meer publicaties op hun naam hebben. Dat zijn ontsporingen van de wetenschap.”
Stapel toonde zogenaamd ook aan dat vleeseters vaker hufters zijn en dat rommel racistisch maakt. Hangt er niet te weinig af van zulke publicaties?
“We hebben inderdaad veel snelle, slordige artikelen aangetroffen. Even iets onderzoeken en dan vlug publiceren. Zulke publicaties dragen niet bij aan de theorievorming, zoals eigenlijk zou moeten. Een wetenschapper moet je niet beoordelen op het aantal publicaties, maar op de inhoud ervan. Albert Einstein zou falen bij alle VSNU-visitaties, omdat hij zo weinig publiceerde. Maar als hij iets schreef, was het elke keer raak. Over de publicatiedruk is nu discussie. Zo gaat dat gelukkig in de wetenschap: die is altijd zelfcorrigerend.”
Zijn wetenschappers niet te specialistisch bezig om nog op de inhoud beoordeeld te kunnen worden door een buitenstaander?
“Iedere sociaal-psycholoog kan het werk van Stapel beoordelen. Dat is geen probleem.”
U zei dat andere gevallen van fraude even zorgvuldig onderzocht hadden moeten worden als de affaire-Stapel. Doelt u op de betrapte Rotterdamse hoogleraar Dirk Smeesters?
“Ja. De Erasmus Universiteit heeft niet gedaan wat zij had moeten doen. Er zijn twee artikelen ingetrokken, maar de rest van Smeesters’ werk blijft gewoon rondzingen. Als een universiteit een wetenschapper een aantal jaar heeft laten aanrommelen, dan moet zij haar verantwoordelijkheid nemen en het hele oeuvre doorlichten, zoals nu bij Stapel voor het eerst is gebeurd.”
Er zijn nog artikelen van Stapel die niet zijn teruggetrokken uit tijdschriften, omdat fraude niet kon worden aangetoond. Moet je niet voor de zekerheid al zijn werk terugtrekken?
“Tijdschriften kunnen die artikelen niet zomaar terugtrekken. Dat zou een geweldig protest in de wetenschappelijke wereld teweegbrengen, want dan moet je zoveel terugtrekken!”
Sociaal-psychologen zullen niet snel meer naar een van zijn artikelen verwijzen, ook al is daarin geen fraude aangetoond.
“Dat is zeer voorstelbaar. Daardoor lopen ook zijn coauteurs een enorm reputatieverlies op. Maar voor je een artikel terugtrekt, moet er bewijs van fraude zijn. Dat vereist de zorgvuldigheid.”