‘In Zweden is het normaal om rust te nemen’

Sinds corona is de mentale gezondheid onder studenten niet alleen in Nederland, maar ook in andere Europese landen op de politieke agenda terechtgekomen. Zo pleitte de Franse president Macron tijdens corona voor gratis psychologische hulp voor studenten, en is in vrijwel elk West-Europees land onderzoek gedaan naar mentale gezondheid onder studenten tijdens corona. Corona schijnt door heel Europa een langer lopend probleem bloot te hebben gelegd, namelijk dat studenten onder constante studiedruk staan. 
 

Prestatiedruk alleen schijnt niet de gehele verklaring te zijn voor de problemen waar studenten tegenaanlopen. Zo spelen ook zorgen over wonen en financiën een rol. Niet alleen in Nederland wordt het leven duurder, ook in Frankrijk neemt de armoede toe onder studenten. Zo staan er zelfs steeds meer studenten in de rij voor de voedselbank.

 De universiteit van Napels Federico II, bewerking DUB

In Nederland moet je constant presteren
Peppe (27) is net afgestudeerd in Utrecht. Zijn bachelor deed hij in Napels, Italië, voor de master kwam hij naar Nederland. Hij kan de studiestress vergelijken. “Ik heb veel stress ervaren, zowel tijdens mijn bachelor in Italië als tijdens mijn master in Nederland. Eén van de grote verschillen is dat ik in Italië vooral mondelinge examens had, en in Nederland veel schriftelijke examens. Dat was nieuw voor mij, en vond ik heel pittig. Ik voelde me onvoldoende voorbereid: de overgang naar het Nederlandse academische systeem was niet niks. Daarnaast heb ik het idee dat er in Italië een aantal piekmomenten zijn waarop je moet presteren, zoals tijdens de tentamenperiode, en je je tijd verder goed zelf kan indelen. In Nederland ben je eigenlijk constant bezig met presteren. Je bent nooit klaar, want je hebt altijd meerdere opdrachten, presentaties, papers of tentamens tegelijk. Dat zorgt voor een hoge werkdruk.

Peppe ervaarde in zijn master ook competitiedrang. “Tijdens een werkgroep maakte de docent twee groepen, een groep met studenten die van plan was een PhD te doen en een groep met studenten die deze ambitie niet had. Het was goed bedoeld namelijk om gedachten uit te wisselen en elkaar te inspireren, maar het voelde meer als een wedstrijd: alsof de PhD-studenten beter waren dan wij.” Toch had hij ook positieve ervaringen. “De Nederlandse docenten waren misschien wel veeleisend, maar ook toegankelijk. Dat was anders in Italië. Daar is het veel hiërarchischer, en voel je je niet gelijk aan de docent.”

Alessia (21) ervaarde ook veel druk toen ze in Nederland ging studeren na haar eindexamen in Duitsland. De meeste stress kreeg ze door het bindend studieadvies. Ze was bang het eerste jaar niet te halen. Gelukkig lukte dat, en is ze inmiddels bijna klaar met haar master in Utrecht. Toch zijn er nieuwe zorgen. “Binnenkort ben ik afgestudeerd en houdt ook de financiële steun op. Dat ik misschien niet meteen een baan heb, beangstigt me. Misschien ga ik wel fulltime in een café werken als ik niks vind.” 

Ze heeft zelfs zo veel stress gehad tijdens haar studie, dat ze het lastig vond om vrienden te vinden. Wat ze weet van studiestress in Duitsland, is als volgt. “Daar gaat het allemaal om het halen van goede cijfers, dat is de sleutel tot succes in de toekomst. In Nederland gaat het wat meer om reflectie en het opdoen van ervaringen. Toch kan ook dat veel druk opleveren. Ik denk dat een gouden middenweg ideaal zou zijn.”

De werkdruk is lager in Zweden. Foto: Shutterstock, bewerking DUB

In Zweden is er ruimte voor rust
Fay (26) volgt als Nederlandse student haar tweede master in Zweden. Ze herkent de oorzaken van stress bij Alessia en Peppe. “In Nederland had ik het gevoel dat je altijd moest studeren, omdat je anders achterliep. Iets voor jezelf doen, voelde als studieontwijkend gedrag. In Zweden voel ik me zo veel gelukkiger. Ik kan zonder schuldgevoel naar buiten of naar de sportschool. De werkdruk is hier echt lager. Dat betekent niet dat ik hier niks leer, integendeel. Het gaat hier om de inhoud, niet om de cijfers, en om de kwaliteit, niet om de kwantiteit van wat je leert.”

Hoe dat er in de praktijk uitziet? “In mijn Nederlandse master Business Communication & digital media in Tilburg had ik drie vakken, waarvoor ik voor zowel mijn werkgroep als het hoorcollege elke week iets moest voorbereiden. Ik had wekelijkse opdrachten, papers en periodieke tentamens. In Zweden heb je minder te lezen en veel minder opdrachten, en ga je veel meer met elkaar in gesprek over de stof. Het is meer gefocust op het verwerken van de stof, dan op het alleen stampen van de stof. Je krijgt hier ook geen cijfers, enkel een ‘pass’, ‘no pass’ of een ‘pass with distinction, wat betekent dat je het extra goed hebt gedaan.’ Maar dat is niet per definitie het streven. Studenten zijn niet competitief, en je mag oneindig herkansen. In Nederland is dat ondenkbaar.”

Daarnaast heeft Zweden een aantal structurele maatregelen waardoor het studeren minder stress oplevert, zegt ze. Zo is studeren gratis, waardoor een student zich weinig zorgen hoeft te maken over zijn financiën. Waar studenten in Nederland naast de studie vaak moeten werken, kan een student in Zweden het wat rustiger aandoen. “In Nederland moet je veel ballen in de lucht houden. Als je niet naar je vrienden kan omdat je moet studeren, krijg je negatieve reacties. Hier snappen mensen dat gewoon. De docenten geven het goede voorbeeld, want als er bij hen persoonlijke dingen spelen, schuiven ze het college op. Zo laten ze zien dat er meer is in het leven dan werk of studie, en dat het belangrijk is om aan je gezondheid te denken.”

Franse studenten in de rij voor de voedselbank. Foto: NOS archief, bewerking DUB

In Frankrijk moest je het uitzoeken, maar er komt verandering
De Franse Louise (24) doet in Tours de master Klinische Psychologie en geeft aan ook veel studiestress te ervaren. “Mijn master laat maar 25 studenten toe. Er zijn jaarlijks zo’n 3000 aanmeldingen. Dat betekende dat ik mezelf de eerste twee jaar van de universiteit veel druk oplegde om goed te presteren om zo meer kans te maken toegelaten te worden. Dit resulteerde in buikpijn voor en tijdens examens, en in een isolement omdat ik snel geïrriteerd raakte. Ik kon aan niks anders denken dan aan mijn tentamen, en ik voelde me schuldig als ik rust nam. Terugkijkend had ik wel wat meer rust willen nemen.” 

In Franrijk zijn er veel privé-universiteiten waar de druk lager ligt, zegt ze. Omdat er veel wordt betaald, zijn de docenten flexibel en haalt eigenlijk iedereen het. In publieke universiteiten worden docenten minder betaald en hebben ze minder ruimte om zich te verdiepen in jouw situatie. “Je moet het echt zelf uitzoeken”, aldus Louise. Ze vertelt dat studenten het financieel zeker lastig hebben, maar kent geen studenten die in de rij hebben gestaan voor de voedselbank. “Wellicht durven die er ook niet zomaar over te praten.”

Aïda (21), een Franse masterstudent Sustainable Innovation in Nice, merkt dat haar migraine erger wordt als ze meer studiestress heeft. De studie is uitdagend, zegt ze, met niet alleen reguliere colleges en tentamens maar ook projecten met het bedrijfsleven. Dat vindt ze heel goed, maar kan ook veeleisend zijn. Dan speelt haar migraine op. “Soms kan ik dan echt niks doen, omdat ik niks meer scherp zie, zo heftig kan het zijn. Inmiddels weet een docent het wel, en wordt er goed meegedacht over hoe ik hiermee om kan gaan.” Over het algemeen noemt ze de Franse universiteiten wat ouderwets, en geeft ze aan dat het niet altijd gemakkelijk is om over mentale gezondheid te praten. Toch benadrukt ze ook dat dat de laatste tijd verandert. “Sinds corona is er meer aandacht voor. Zo is er op iedere campus wel een psycholoog waar je naartoe kan.”

Well Beingweek
Van 20 november tot en met 1 december organiseert de Universiteit Utrecht weer de Well Beingweek. Tijdens deze week zijn er tal van activiteiten waarbij het welzijn centraal staat, waaronder mentaal, fysiek, sociaal en spiritueel welzijn, maar ook financieel, duurzaam, professioneel en intellectueel welzijn. Hier vind je het programma.