Tien jaar Law College: de ambitieuze student als proefkonijn

Het Utrecht Law College weet al tien jaar de ambitieuze rechtenstudent aan zich te binden. Zijn onderwijsformule werkt en dus wilde Rechten in Utrecht alleen nog maar dit onderwijs en dit type student. Dat blijkt echter niet haalbaar.

Ontevredenheid bij studenten en frustratie bij de staf van Rechtsgeleerdheid waren de aanleiding om nog eens goed naar het eigen onderwijs te kijken in de jaren voorafgaand aan de oprichting van het Utrecht Law College in 2005.

Studenten klaagden het ene jaar over te koude tentamenzalen, het andere jaar over de slechte bereikbaarheid van de docenten. Al deed de opleiding nog zo haar best om een goede beoordeling te krijgen van haar studenten, ze kreeg die nooit. De docenten op hun beurt hadden er genoeg van om steeds maar weer studenten met achterstanden op de rails te krijgen en om niets extra’s te kunnen betekenen voor de studenten die ambitie toonden voor het vak. Daarbij kregen alle rechtenopleidingen in Nederland kritiek vanuit de arbeidsmarkt: de kwaliteit van de afgestudeerde rechtenstudent zou te wensen over laten.

De faculteit moest een oplossing vinden voor de vraag hoe je de acht- tot negenhonderd studenten die jaarlijks instroomden beter kon motiveren, beter kon laten presteren en beter kon voorbereiden op de arbeidsmarkt. Dat werd ook ingegeven doordat de Universiteit Utrecht aan het begin van de 21ste eeuw het bachelor-masterstelsel ging invoeren samen met een ingrijpende onderwijsvernieuwing. Rechten moest voor deze studentrijke opleiding activerend onderwijs in kleine groepen invoeren, zoals het Utrechts onderwijsmodel voorschrijft.

Een overzeese verkenning bracht inzicht
Een deel van het antwoord werd gevonden aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Tijdens een studiereis aan enkele kleinschalige rechtencolleges in Amerika werd het een groepje Utrechtse docenten al snel duidelijk dat de studenten daar hun studie niet beloonden met hoge waarderingscijfers vanwege de goede faciliteiten. De studenten waren trots op hun kleine opleiding omdat zij zich onderdeel voelden van een groep studenten en docenten die samen het beste uit elkaar wilden halen. Eenzelfde verhaal vond de opleiding dichter bij huis: bij  het University College Utrecht dat in 1998 van start was gegaan.

De onvrede onder studenten en docenten plus de kritiek uit de arbeidsmarkt over de kwaliteit van de afgestudeerde rechtenstudent, maakte dat Rechtsgeleerdheid het roer omgooide. Ze besloot te stoppen het de ongemotiveerde massa naar de zin te maken. Die energie wilde ze liever steken in de student die echt wil: zo werd het Utrecht Law College (ULC) geboren.

Zo begon de faculteit in september 2005 met een geselecteerde groep van 75 studenten. Er waren geen minutieus uitgewerkte onderwijsplannen en schema’s, zegt toenmalig decaan van de Rechtenfaculteit en huidig bestuurslid van ULC-Sirius Adriaan Dorresteijn. “We gingen gewoon maar van start. Er was geen blauwdruk. Het zijn de studenten van het college geweest die zelf mede vorm hebben gegeven aan het onderwijs en uiteindelijk voor die blauwdruk zorgden.”

Het laboratorium dat Law College heet
De formule van het ULC  sloeg aan. De studenten toonden zich tevreden en haalden veel meer uit hun studie dan voorheen. Ook op de arbeidsmarkt waren de ULC’ers populair en de groep docenten die er college gaf, voelde zich uitgedaagd door de werkhouding en de nieuwsgierigheid van de ULC’er.

Het succes van het Law College was zo groot dat toenmalig decaan Henk Kummeling in oktober 2011 besloot de reguliere opleiding af te bouwen en in plaats daarvan het aantal Law Colleges uit te breiden naar vier. In 2012 ging het tweede college (Tilia) van start.

Sinds 2005 zijn er in totaal 1696 studenten begonnen bij het Utrecht Law College. Van alle scholieren die met het ULC begint, haakt over drie jaar gemeten ongeveer 20 procent af van wie de meesten hun studie vervolgen aan de reguliere rechtenopleiding. Driekwart van de ULC-starters haalt zijn diploma met Law College aantekening. Om deze te krijgen moet de student gemiddeld een 7 staan en actief hebben meegedaan aan alle extra activiteiten.

Ook de reguliere opleiding van Rechtsgeleerdheid heeft baat gehad bij het bestaan het ULC. In hoorcolleges  die alle studenten van Rechten samen volgen, zijn het vaak de ULC’ers die als eerste een vraag stellen aan de docent. Zo trekken ze de hele groep mee om dieper na te denken over de collegestof, zegt menig docent. Maar ook onderwijsvormen die op het ULC hun waarde hebben bewezen, worden geïntroduceerd in de reguliere opleiding. Het ULC is een laboratorium voor het onderwijs, zegt Dorresteijn.

Het masteraanbod is ook veranderd door de wens van de ULC-student voor een meer uitdagende materfase. Voor dit type student zijn de researchmaster Legal Research en het masterhonourstraject Excellent Mastertracé ontwikkeld. 

Twee soorten ambitieuze studenten
Aangekomen in 2016 blijkt de ambitie om vier colleges te realiseren en de reguliere opleiding af te bouwen niet haalbaar. Er zijn in Nederland waarschijnlijk niet genoeg ambitieuze studenten om vier colleges te vullen nu ook andere universiteiten op jacht zijn naar de meer ambitieuze student en honoursopleidingen zijn begonnen. Bovendien zijn de financiële consequenties te groot voor de faculteit. Een Law College kost per student meer geld dan de reguliere opleiding. Met het afbouwen van de studentrijke tak, zou er ook te veel geld verloren gaan.

Is de koerswijziging een verlies voor de Universiteit Utrecht? De universiteit had zich graag geprofileerd met een ambitieus rechtencollege waar de studierendementen goed zijn, de studentbeoordelingen complimenteus en waar de arbeidsmarkt goed over te spreken is. Maar aan de andere kant wordt ook de kritiek gehoord dat het ULC elitair  zou zijn door het selectieve karakter. Gaat de opleiding extra collegegeld vragen, dreigt het gevaar dat alleen studenten ‘met geld’ zich nog aanmelden.

Door de reguliere opleiding in de lucht te houden, geeft de universiteit studenten die rechten willen studeren wel een keuze. Eerstejaars die zich laten afschrikken door de selectieprocedure en met de reguliere opleiding zijn begonnen, kunnen nog instromen in het ULC. Dit zijn vaak studenten met een andere achtergrond dan de doorsnee ULC-student.

Een ander voordeel is dat de ULC-student die de druk van het Law College niet aankan, de mogelijkheid heeft de studie af te maken in Utrecht door over te stappen naar de reguliere opleiding. Daarnaast biedt de universiteit op deze manier studenten een kans die hard willen werken voor hun opleiding maar zich naast de studie verder willen ontplooien -  want niet alleen op het Law College zitten ambitieuze rechtenstudenten.