Verengelsing terugdraaien: hoe dan?

De toegenomen internationalisering in het hoger onderwijs – en de daaruit voortvloeiende verengelsing van opleidingen – is al jaren een punt van discussie. Universiteiten kunnen de toestroom van buitenlandse studenten niet aan, het Engels van de docenten laat te wensen over en de Nederlandse taalbeheersing van de studenten gaat achteruit, stellen critici.

Eerste stap: NVAO
Er moet iets veranderen, vindt ook onderwijsminister Van Engelshoven. Om internationalisering in te perken, wil ze onder meer strenger toetsen of een andere voertaal dan het Nederlands van meerwaarde is voor opleidingen. Nederlands blijft het uitgangspunt, tenzij er goede redenen zijn om daarvan af te wijken (zoals de arbeidsmarkt of de gebruikelijke voertaal in een sector). Onderwijskeurmeester NVAO krijgt de taak dit te beoordelen en handhaven.

Dus luidt de vraag aan de NVAO: hoe gaan jullie dat doen? “Dat is nog niet helder”, laat een woordvoerder weten. “Als we eenmaal weten wat we onder ‘meerwaarde’ verstaan, dan weten we ook op welke manier we het gaan aanpakken.”

Vooral dat woordje ‘meerwaarde’ heeft nogal wat voeten in de aarde, ziet ook de Raad van State. Van Engelshoven wil het zogenoemde ‘noodzaak’-criterium vervangen door ‘meerwaarde’, waarmee ze deur juist verder openzet voor instellingen om onderwijs in een andere taal aan te bieden. “Dat nieuwe inhoudelijke criterium is minder stringent”, aldus het adviesorgaan.

Een gedachte-experiment: psychologie?
De NVAO moet dus nog het een en ander op een rijtje zetten. Maar als het eenmaal zo ver is, waar zullen dan de eerste klappen vallen? We vroegen het een van de felste critici van Engelstalig onderwijs, voorzitter Ad Verbrugge van Beter Onderwijs Nederland. De actiegroep spande een rechtszaak aan tegen universiteiten om ze te dwingen tot Nederlandstalig onderwijs.

Wat Verbrugge betreft komen alle bachelorstudies buiten het exacte domein in aanmerking. Maar zo ver zal het niet gaan, denkt hij. “Psychologie zou mijn eerste ingeving zijn, of opleidingen bij letteren en economie.”

Aan psychologie dacht de minister zelf ook al. Met bijna 6.800 buitenlandse studenten in 2018-2019 is het de op een na populairste studie onder internationals. Velen van hen kunnen het onderwijs niet meer volgen als dat wordt teruggedraaid naar het Nederlands. Vooral voor universiteiten aan de rand van Nederland kan dat grote gevolgen hebben voor de studentenpopulatie, en dus voor hun inkomsten.

Overlaten aan de experts?
Maar gaan de keurmeesters psychologie ook echt aanpakken? “Dat gaat nog ontzettend lastig worden”, denkt emeritus hoogleraar psychologie René van Hezewijk. Als voormalig voorzitter van het NVAO-visitatiepanel Psychologie heeft hij heel wat opleidingen langs de meetlat gelegd. Hoewel zijn commissie destijds niet ging over de voertaal, heeft hij daar zelf wel een mening over.

“Eerst krijgen we van de minister te horen dat we moeten internationaliseren. Dan kan je niet opeens voor een heel vakgebied besluiten dat het weer terug moet naar het Nederlands”, aldus Van Hezewijk. “Dan ga je vijftig jaar terug in de tijd.”

De literatuur is volgens hem voor negentig procent in het Engels. Studenten moeten deze vaktaal goed kunnen begrijpen, willen ze aansluiting houden bij wat er in de wereld van de psychologie gebeurt. Alleen voor klinisch psychologen ligt de situatie iets anders, vindt Van Hezewijk. “Zij werken als behandelaar met cliënten en zijn daarom meer gebonden aan de moedertaal. Maar dan nog zou men daarnaast een anderstalige variant kunnen aanbieden.”

Het dilemma
Als Van Engelshoven het aan een NVAO-commissie van experts wil overlaten, wat nu het geval lijkt, dan is het dus nog maar de vraag of het gaat lukken om het aantal Engelstalige opleidingen in te perken. De minister of de Onderwijsinspectie moeten volgens BON-voorzitter Verbrugge daarom ook toezien of de NVAO zijn werk goed doet. En als blijkt dat dat niet het geval is, dan moeten er “stevige maatregelen volgen”, zegt hij. “Anders heeft het geen zin.”

Politici staan voor een keuze: houden ze afstand – met het ‘gevaar’ dat er niets verandert – of gaan ze zich bemoeien met de inrichting van het onderwijs? Eén ding is zeker: de discussie over Engelstaligheid is nog lang niet voorbij.

HOP / Melanie Zierse