‘Het staat op Google en dan is het waar’
Hoe krijg ik de juiste informatie voor mijn werkstuk of scriptie boven water? Studenten krijgen onvoldoende les in informatievaardigheden. Hierdoor verdwalen ze te vaak in het land van Google, Google Scholar, Omega en andere vakgerichte databases.
In de rustieke zalen van de UB in de binnenstad zijn op deze regenachtige woensdag bijna alle werkplekken bezet. Veel mensen zitten op Facebook, anderen op NU.nl. Maar er wordt ook hard gewerkt. Vooral aan afstudeerscripties. Hier en daar liggen wat boeken of papers, het merendeel van de artikelen komt echter van het internet.
Vraag is alleen: hoe vind ik de juiste informatie? De studenten zijn het erover eens dat dit een bijzonder lastige vraag is. Je moet weten welke database het best past bij jouw zoekopdracht en met welke trefwoorden de juiste informatie boven komt. “Ik krijg in verschillende databases steeds andere informatie. Wat is dan het juiste?”, vraagt een studente Internationaal recht zich af.
Volgens een Amerikaans onderzoek hebben veel studenten moeite met het zoeken in databases. De meeste gebruiken Google en vullen in het wilde weg wat termen in. Ze weten niet hoe ze de zoekopdracht specifiek kunnen maken of hoe ze bij de juiste wetenschappelijke informatie kunnen komen.
“Dat is volgens mij in Utrecht niet anders”, schreef Anja Bastenhof direct als reactie bij het DUB-artikel. Zij is informatiespecialist bij de UB voor Geesteswetenschappen. Ze ziet studenten worstelen met databases in het algemeen en Google in het bijzonder. Het ontbeert de studenten aan de juiste vaardigheden om informatie te zoeken. “De zoekstrategie is heel belangrijk. Kies niet voor hele brede termen, maar ga stapsgewijs aan de slag. En verfijn de opdracht steeds meer zodat je uiteindelijk bij de juiste artikelen uitkomt.”
Zij zou willen dat studenten die in de knoei komen, vaker en sneller bij de informatiebalie aankloppen voor hulp. “Wij hebben veel ervaring en kunnen de student op het juiste spoor zetten. Nu krijgen we alleen de studenten die er echt niet uitkomen en dan vlak voor de deadline hijgend voor je neus staan.”
Maar is het de taak van de informatiebalie om studenten te sturen? “Ik denk dat veel opleidingen zeggen dat studenten het vooral zelf moeten uitzoeken. Dat hoort ook bij de opleiding”, zegt Jürgen van den Berg. Hij is hoogleraar informatiekunde en hoofd van de afdeling Innovatie bij de UB. “Ik zie wel dat er een probleem is”, zegt hij. “Als docent weet ik dat studenten het zoeken naar informatie onderschatten. ‘Je kijkt even op Google en dat weet je het’. Maar zo werkt het niet. Op Google kijken is niet verboden. Ik doe dat zelf ook. Maar je moet wel weten dat je die informatie niet kunt gebruiken voor een wetenschappelijk stuk. Je hebt studenten die zeggen ‘het staat op Google en dus is het waar’. Nee dus. Het is meer een startpunt. En dan is het zaak om snel naar meer specifieke databases te gaan met wel aan wetenschap gerefereerde artikelen.”
Van den Berg denkt dat de opleidingen meer aandacht moeten besteden aan zoeken in databases. “Het zijn academische vaardigheden, zoals het leren schrijven van teksten. Je ziet alleen dat opleidingen er steeds meer op bezuinigingen omdat het ten koste gaat van de inhoudelijke colleges.” De UB zou graag ondersteuning bieden bij deze cursussen of trainingen, maar de vraag moet vanuit de faculteiten komen.
De studenten in de UB weten dat informatie afkomstig van Google voor hun thesis niet gewenst is. Ze zoeken naar databases die meer specifiek voor hun vakgebied zijn, onder meer te vinden op de site van de UB. De meeste studenten hebben in hun opleiding wel college gekregen over het zoeken naar informatie. Maar ze vinden het nog onvoldoende. “Wij hadden een cursus in het eerste jaar. Het grootste deel van wat ik toen hoorde ben ik al weer vergeten”, zegt een studente Biologie. Ook bij rechten en psychologie is er zeker aandacht voor in het onderwijs. “Onze opleiding is een zoekstudie. Dus het komt terug in het onderwijs. Alleen had ik verwacht dat het een grotere plaats zou krijgen in het programma”, zegt een studente Rechten.
“Het staat ook hoog op ons verlanglijstje,” zegt Jürgen van den Berg. De UB heeft een programma ‘Partner in science’, en dat is gericht op wetenschappers, Gedacht wordt aan een programma ‘Partner in education’. Maar dan is de samenwerking met de faculteiten noodzakelijk. Vorig jaar is voor het eerst een aparte training Refworks georganiseerd. Dit is een systeem waarmee je je eigen literatuurreferenties van Google scholar, Omega, Scopus of andere meer vakgerichte databases. Je kunt trefwoorden combineren en gedurende de hele studie een eigen bibliotheek aanleggen. Anja Bastenhof: “Het is een voorbeeld van een training op maat. Wij kunnen laten zien hoe je als student optimaal van deze digitale kaartenbak kunt profiteren. En ik zou me ook kunnen voorstellen dat we in de toekomst dergelijke cursussen gaan organiseren voor het zoeken naar informatie in databases.”
Gouden zoektips
Bouw eigen archief; Bij het maken van werkstukken ben je vaak al bezig met gericht zoeken | ||||
Varieer trefwoorden; Te vaak zoeken studenten aan de hand van één trefwoord. Gevolg: je krijgt zoveel items dat je door de bomen het bos niet meer vindt. Gebruik meerdere trefwoorden in verschillende databases en probeer zo te ontdekken waar de informatie staat die jij nodig hebt
Verfijn de database; Te veel studenten beperken zich tot Google algemeen. Terwijl er zoveel meer mogelijk is. Via Google Scholar kun je bijvoorbeeld ook geavanceerd zoeken naar alleen pdf’s of binnen een bepaalde website.
Meer dan Google; Er zijn zoveel meer databases waar je veel beter kunt zoeken dan Google voor wetenschappelijke informatie. Zoals de zoekmachine 
Blijf niet worstelen; Kom je er niet uit, ga dan naar de scriptiebegeleider of naar informatiebalie van de UB. Oplossingen zoeken vlak voor de deadline zijn extra frustrerend.
deze informatie, bijvoorbeeld in