‘Macht hoger opgeleiden bedreigt democratie’

De politiek wordt gedomineerd door hoger opgeleiden. Daardoor voelen lager opgeleiden zich niet meer vertegenwoordigd. Dat staat op gespannen voet met de democratie, vindt Mark Bovens, hoogleraar Bestuurskunde die samen met zijn Leidse collega Anchrit Wille het boek Diplomademocratie schreef. Van oudsher volkspartijen als PvdA of CDA, maar ook het maatschappelijk middenveld zoals de vakbonden, worden tegenwoordig gedomineerd door academici. De traditionele achterban herkent zich daar niet in en zag de afgelopen jaren daarom weinig van hun zorgen terug op de politieke agenda. “Dat heeft geleid tot wantrouwen en cynisme”, constateert Mark Bovens. Vandaar dat de PVV bij de laatste verkiezingen zo goed scoorde onder de lager opgeleiden. De partij vertolkt veel meer de stem van de lager en middelbaar opgeleiden. In het op 8 december verschenen boek Diplomademocratie zeggen Bovens en Wille dat de huidige democratie dreigt vervangen te worden door een meritocratie. Een soort klassemaatschappij waarbij de hoogopgeleiden aan de touwtjes trekken. Vaak wordt dat verdedigd met het argument dat onze maatschappij zo ingewikkeld is, dat professionele kennis onmisbaar is voor goed bestuur. “Dat is typisch een voorbeeld van meritocratisch denken. Plato stelde al: ‘je moet een schip niet door de passagiers, maar door professionele zeelui laten besturen’. Net als toen is het tegenargument: ’de passagiers dienen eerst zelf te bepalen waar het schip heen gaat. Pas daarna is aan de deskundigen om de koers zo goed mogelijk uit te stippelen.“ Het probleem is volgens Bovens dat al een aantal jaren de hoger opgeleiden, ongeveer dertig procent van de kiezers, in vrijwel alle politieke en maatschappelijke arena’s domineren. Als mogelijkheid om deze tendens te matigen, suggereert Bovens het beperkt invoeren van directe vormen van democratie, zoals een correctief referendum of een burgemeestersverkiezing. Bovens: “Het referendum over de Europese grondwet was bijvoorbeeld een ‘wake–up call’, voor alle EU academici die veel te ver voor de troepen uit liepen.”RA Mark Bovens en Anchrit Wille, Diplomademocratie. 2010. Uitgeverij Bert Bakker. 17,95 euro.