‘Organon was niet te redden’

De val van geneesmiddelenproducent Organon was niet te voorkomen. Dat zegt Toine Pieters, bijzonder hoogleraar Geschiedenis van de Farmacie, maandag 18 april in zijn oratie aan de Universiteit Utrecht. Medicijnen zijn handelswaar en afhankelijk van de marktontwikkeling.De multinational uit Oss maakte vooral naam met de ontwikkeling van de anticonceptiepil. Na de verkoop door moederbedrijf Akzo Nobel in 2007 kwam het bedrijf volledig in handen van Amerikaanse farmaceutische giganten. Het was slechts een kwestie van tijd voordat het Nederlandse bedrijf opgeslokt zou worden. Dat lijkt definitief te gebeuren nu eigenaar Merck Sharp & Dohme (MSD) meer dan de helft van de banen in Nederland schrapt.Ironie van de geschiedenisIn zijn rede spreekt Pieters (foto) het voornemen uit om in zijn ambt als bijzonder hoogleraar 'onzichtbare draden zichtbaar te maken die de hedendaagse geneesmiddelenmarkt verbinden met de geneesmiddelenmarkt in het verleden.' De situatie bij Organon is volgens Pieters een prachtig voorbeeld van de ironie van de geschiedenis. “Veel farmaceutische bedrijven zijn in de negentiende eeuw onstaan vanuit de kleurstoffenindustrie. Verffabrikanten waren op zoek naar nieuwe, winstgevende chemische stoffen en richtten zich op medicijnproductie. In de 21e eeuw is het juist de hernieuwde focus op kleurstoffen die farmaceutische industrie tot saneren dwingt. De vanzelfsprekende vervlechting tussen chemie en farmacie kwam in het tijdperk van de biomoleculen ter discussie te staan. Het resultaat was dat Akzo Nobel in 2007 zijn hele farmaceutische tak, Organon BioSciences, van de hand deed. Met de 11 miljard die dit opleverde, kocht Akzo Nobel een grote verffabrikant op en werd zo de grootste verfproducent ter wereld.”Onderzoeksafdelingen verdwijnenNiet alleen de verkoop van Organon door Akzo Nobel is volgens Pieters een 'onzichtbare draad vanuit het verleden'. Ook de kaalslag van Organon die op deze verkoop volgde, komt voort uit zo'n trend: “Het is voor farmaceutische bedrijven de laatste jaren steeds moeilijker om te vernieuwen. De eenvoudige moleculen zijn grotendeels bekend, en de ontwikkeling van nieuwe, grote moleculen die mogelijk als geneesmiddel kunnen dienen kost miljarden euro's. Daarom kiezen de grote spelers op de geneesmiddelenmarkt er liever voor om kleinere bedrijven, inclusief bestaande producten en patenten, over te nemen. Dat is precies wat met Organon gebeurd is. Eenmaal opgekocht blijkt de nieuwe eigenaar slechts geïnteresseerd in de patenten en moeten de onderzoeks- en productieafdelingen verdwijnen.” Kleine innovatieve bedrijvenHoewel van het Nederlandse Organon weinig zal overblijven, betekent dat volgens Pieters zeker niet dat Nederland te klein is geworden voor een farmaceutisch bedrijf: “Een klein innovatief bedrijf dat zijn eigen patenten weet te houden kan wel degelijk succesvol handelen met de grote farmacieconcerns. Voor Organon is dat een gepasseerd station omdat de patenten in handen van eigenaar MSD zijn. Maar dat betekent niet dat alle kennis verloren hoeft te gaan. Je zou bijvoorbeeld oud-werknemers van Organon de ruimte kunnen geven hooggespecialiseerde farmaceutische bedrijfjes op te zetten. Op die manier zou zelfs een nieuwe generatie van Nederlandse farmaceutische bedrijven kunnen ontstaan.”Reizende leerstoelMet zijn oratie aanvaardt Toine Pieters officieel het ambt als bijzonder hoogleraar Geschiedenis van de Farmacie. Eerder vervulde hij dezelfde functie aan de Rijksuniversiteit Groningen. De 'reizende leerstoel', zoals Pieters zijn functie noemt, is een initiatief van de farmacie-afdelingen van de universiteiten van Groningen, Utrecht en Leiden. In de loop van de jaren zal de positie alle drie de universiteiten aandoen. Het onderzoek en onderwijs aan de leerstoel is gericht op het aanbieden van een ander perspectief op geneesmiddelen. “In hun opleiding zien studenten een medicijn vanuit technisch perspectief: een molecuul met een bepaalde uitwerking op het menselijk lichaam”, zegt Pieters. “Ik probeer ook het maatschappelijk perspectief te tonen. Wat een medicijn is en hoe we dit zien, is sterk bepaald vanuit de maatschappelijke context. In de geschiedenis van Organon zie je bijvoorbeeld dat medicijnen niet alleen functioneren als geneesmiddel, maar ook als handelswaar en als winstgevend concept.”