Fraude in Tilburg: 'een afgang van mega-formaat'
Miljoenen aan onderzoeksgeld heeft hoogleraar Diederik Stapel in het verleden gekregen. Gisteren werd hij ontslagen omdat hij gefraudeerd zou hebben met onderzoeksresultaten.
Het is nog niet duidelijk wanneer de fraude begon en wat de omvang is. Sociaal-psycholoog Stapel promoveerde in 1997 cum laude aan de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft enkele prestigieuze prijzen gewonnen. Drie jaar later werd hij hoogleraar in Groningen, waarna hij verkaste naar Tilburg.
Stapel kwam recent in het nieuws door onderzoek naar de moraliteit van vleeseters: vleeseters zouden asocialer dan vegetariërs zijn. Het inspireerde collegevoorzitter Aalt Dijkhuizen van Wageningen Universiteit vandaag tot dit Twitter-bericht: “Niet de vleeseters maar de betrokken onderzoeker(s?) blijken hufters te zijn. Roos Vonk nu even kritisch naar haarzelf als naar anderen???”
Afgang van mega-formaat
De Nijmeegse hoogleraar Roos Vonk schreef samen met Stapel en de Tilburgse hoogleraar Zeelenberg over het onderzoek naar de vleeseters. In de Volkskrant toont ze zich geschokt over de kwestie: “Een afgang van mega-formaat. De resultaten waren compleet fake.” De gegevens die aan het onderzoek ten grondslag lagen, zouden zijn aangeleverd door een assistent van Stapel, aan wiens bestaan Vonk nu hardop twijfelt.
Onderzoeksfinancier NWO, die in het verleden miljoenen aan Stapel gaf, wil nog niet op de kwestie ingaan. In oktober, als een onderzoekscommissie de omvang van de fraude in kaart heeft gebracht, kijkt NWO verder. Ook universiteitenvereniging VSNU wil voorlopig niet op de zaak reageren.
Foto's uit de dierentuin
“Het doet denken aan professor Stolk van de Vrije Universiteit”, zegt journalist Frank van Kolfschooten, die begin jaren negentig het boek ‘Valse vooruitgang’ publiceerde over fraude in de Nederlandse wetenschap. Die hoogleraar verzon ook allerlei data. Bovendien schreef hij over (nooit gemaakte) rondreizen door Afrika, die hij illustreerde met foto’s die hij niet in Afrika, maar in de dierentuin had genomen. “Stolk is destijds eervol ontslagen”, aldus Kolfschooten. “Vroeger werden zulke kwesties vaak in de doofpot gestopt.”
De vraag is hoe iemand tot zulke fraude komt. Volgens Kolfschooten zijn er twee soorten antwoord. “Ze zeggen wel eens dat de druk zo hoog is, dat sommige wetenschappers hun onderzoek gaan vervalsen om maar weer een nieuwe publicatie te scoren. Maar ik heb veel voorbeelden gezien waarbij het vooral aan de persoonlijkheid lag. Vaak zijn zulke fraudeurs pathologische leugenaars, waarbij het liegen zich niet tot het wetenschappelijke werk beperkt.”