Fukushima: een echte ramp
De aardbeving in Japan beheerst het nieuws: de kerncentrales zijn letterlijk hot. Wat is daar toch allemaal aan de hand? DUB sprak maandag met Wim Turkenburg, hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving, over de centrale in Fukushima, nog voordat de explosie in reactor twee had plaatsgevonden.
Wat zijn de grote problemen?
De problemen die zich voordoen bij de kerncentrale in Japan, komen alleen voor bij zogenoemde kokendwaterreactoren. Daar zitten de splijtstofstaven in een vat en die staan onder water. Daardoor ontstaat er stoom waarmee uiteindelijk energie wordt opgewekt. Door de aardbeving, werkte de turbine niet meer en schakelde de stroomvoorziening uit. Toen een uur later de tsunami kwam, werd ook het noodsysteem, dat op dieselmotoren werkt, uitgeschakeld. Daardoor kwamen de splijtstofstaven droog te staan en kon de warmte nergens meer heen. “Deze warmte komt overigens niet van het splijtingsproces, want de reactor was al stilgelegd”, zegt Turkenburg. “De radioactieve stoffen die in een staaf zitten, zoals uranium en plutonium, stralen ook warmte uit. Deze warmte moet nog een week lang worden afgevoerd. Daarom moeten de staven zeven dagen koel worden gehouden. Maar dat is dus niet goed gelukt.”
Het gevolg is dat de druk in het vat oploopt. Volgens Turkenburg moet er dan worden voorkomen dat het vat barst. “Je zet dan een klep open; de stoom komt dan in het reactorgebouw. Uiteindelijk is de waterstof in aanraking gekomen met zuurstof. De boel explodeerde, zoals we zaterdag zagen bij reactor één. Daarbij komt een enorme hoeveelheid energie vrij. Dat heeft het dak en de wand ook weggeslagen.”
Wat gebeurt er met het gebied waar de kerncentrale staat?
“Er is een kans dat je langdurig niet meer in de omgeving mag komen. Stel dat het de Japanners lukt om de boel onder water te zetten, dan valt de schade relatief nog mee. Radioactiviteit dat door middel van gassen alleen in de nabije omgeving van de centrale komt, dat verdwijnt. Maar als er neerslag is van deze stoffen, dan is het net als Tsjernobyl, dan is zo'n gebied voor lange tijd ontoegankelijk."
Hoe gaat Japan om met deze situatie?
Volgens Turkenburg is Japan veel opener in de berichtgeving dan in het verleden. “Met de moderne media kan je eigenlijk niet anders: iedereen filmt en fotografeert alles, van alle kanten. Toch geeft Japan tegenstrijdige berichten af. Ik denk dat de regering er absoluut hard aan werkt om problemen te voorkomen. Japan laat zien dat het veiligheid belangrijker vindt dan de economie, anders ga je geen zeewater in de reactoren pompen. Dat is echt een paardenmiddel; daarna zijn die reactoren niet meer te gebruiken. Maar ik denk dat de regering tegelijkertijd ook heel voorzichtig wil zijn, mensen niet in paniek wil laten raken. Dus ze doen geruststellende mededelingen, maar ik denk dat er veel meer bekend is dan wij horen. De situatie is altijd wat ernstiger.”
Gaat er iets veranderen in de houding ten opzichte van kernenergie?
Turkenburg denkt dat er twee debatten zullen ontstaan. Voor- en tegenstanders van kernenergie zullen deze ramp aangrijpen om mensen van hun standpunt te overtuigen. “Het ongeval in Japan is vergelijkbaar of zo niet erger dan het ongeval met een kerncentrale in Harrisburg in de Verenigde Staten in 1979. Voor de tegenstanders was dit het bewijs dat kernenergie buitengewoon gevaarlijk was. En voor de voorstanders was de beperkte omvang van de ramp het bewijs dat kernenergie juist heel erg veilig is. Dit hoor je nu ook in Nederland. Het reactorvat is nog steeds intact, de stoffen blijven in het reactorvat. In Duitsland krijg je nu een debat over hun reactoren. Dit zal ook in Nederland een discussie losmaken.”
MM