Giga onderzoekszandbak De Metronoom arriveert in De Uithof
Een gigantische nieuwe onderzoeksbak met zand en water moet het team van aardwetenschapper Maarten Kleinhans helpen bij onderzoek naar eb en vloed. woensdagochtend kwam de bak van twintig bij drie meter met een speciale oplegger naar De Uithof.
Vol spanning wachtten Vici-winnaar Maarten Kleinhans en zijn team woensdagochtend op de aankomst van hun nieuwe onderzoeksinstrument. De gigantische bak kwam met een ‘convoi exceptionel’ naar De Uithof. De Metronoom, zoals het instrument heet, is een grote stalen container waarin met zand en water de (ver)vorming van riviermondingen onder invloed van eb en vloed kan worden nagebootst.
In alle vroegte vertrok een oplegger van bouwplaats ConSmeMa in Hattem naar De Uithof, waar hij rond tien uur aankwam. De zand- en waterbak staat nu in een loods van de Faculteit Diergeneeskunde. Het plaatsen was geen gemakkelijke klus. Er moest een takelwagen aan te pas komen en er waren meerdere steek- en draaimanoeuvres voor nodig om de bak op zijn plaats te krijgen.
Kleinhans bedacht zelf het ontwerp
“Het is een prettig spannende dag,” zegt Kleinhans. Hij heeft tijdens en voor de bouw van de machine veel contact gehad met ConSmeMa, het bedrijf dat de machine in elkaar zette in nauw overleg met de technici van de UU. Kleinhans zelf ontwierp het onderzoeksinstrument. “Het is wel erg mooi om het staalgeworden plan nu die hal in te zien rijden.”
Kleinhans bedacht De Metronoom omdat hij vond dat andere opstellingen voor zijn type onderzoek "voor geen meter werkten". Hij wil een opstelling waarin de getijden en de zandverplaatsing die deze teweeg brengen, goed kunnen worden nagebootst.
Als eerste probeerde hij dit uit met een dienblad met zand en water dat hij in zijn handen heen en weer liet bewegen. Daarna kwam een wiebelende tafel en vervolgens een bak van 3,5 meter en nu heeft hij dan dit imposante apparaat.
Met de Metronoom kan Kleinhans gaan experimenteren met de stroming en vooral het seditmenttransport (de beweging van zand en andere deeltjes) door eb en vloed te veroorzaken. Dit gebeurt door de bak met een regelmatige periode te kantelen; de helling is dan afwisselend zeewaarts en landwaarts gericht en dan ontstaat in beide richtingen evenveel stroming en zandtransport. In zijn oratie legt Kleinhans meer uit over de werking.
Buitenlandse belangstelling voor Kleinhans' zandbak
Het apparaat is uniek. Behalve de kleine versie die Kleinhans eerder ontwierp, bestaat een stroomgoot volgens dit principe nergens, zegt de onderzoeker. Het is dan ook niet verrassend dat er veel belangstelling voor de bak bestaat. Zowel door verschillende onderzoekers als instanties uit de VS, Italië, Nieuw Zeeland en Engeland, maar ook een oliemaatschappij benaderde Kleinhans inmiddels.
In januari sleepte Kleinhans een Vici-beurs van anderhalf miljoen binnen voor dit onderzoek. Met deze beurs financiert hij een onderzoeksteam, maar het geld kon hij ook gebruiken voor het ontwerp en de bouw van de bak. Behalve Kleinhans gaan drie promovendi met de Metronoom werken. Dit zijn Anne Baar (25), Lisanne Braat (23) en Jasper Leuven(23). Zij doen allen een individueel onderzoek dat in het onderzoeksthema van Kleinhans past.
“Er is vrijheid om de interessante ontdekkingen verder na te jagen en de stukjes gaandeweg van inhoudelijke vorm te veranderen. Qua methoden ligt het meer vast op hoofdlijnen. We gaan met De Metronoom aan de slag, met nog een faciliteit in Delft (ism TUDelft) en we gaan computermodellen gebruiken.”
Het team hoopt in het voorjaar van 2015 met water en zand aan de slag te kunnen. De komende weken zijn nog nodig om de onderzoeksopstelling af te maken met camera’s en leesapparatuur om alle proeven te registreren, en elektrocilinders om het geheel te laten kantelen.
Nieuwe ideeën
Met deze bak verwacht de onderzoeker minstens een decennium vooruit te kunnen, maar Kleinhans kijkt ook al verder. “Stiekem denk ik al een beetje na over wat ik nog meer zou willen uitvinden. Er zijn nog aardig wat fenomenen op aarde en omstreken waar we nog veel over kunnen leren met experimenten.”
Hij moet dan wel eerst manieren uitvinden om ze goed op kleine schaal na te kunnen bootsen. De technici, bouwers en gebouwbeheerders hoeven zich nog geen zorgen te maken. “Ik begin gewoon weer in kleine bakjes.”