Goede beoordeling van 'wetenschappelijk geweten'
Het Descartes Centre is een klein instituut dat het onderwijs en onderzoek in alle faculteiten rond de geschiedenis en de filosofie van de wetenschap combineert. “Potentieel een sterk instituut binnen en buiten de universiteit, maar dan moet het wel financieel ondersteund worden”, zegt een internationale adviescommissie.
Het Descartes Centre heeft binnen de universiteit een bijzondere positie. Het instituut concentreert zich op de geschiedenis en filosofie van de wetenschap. Er zijn onderzoeksprojecten, er worden twee (research)masters en enkele bachelorcursussen aangeboden. Het onderzoek staat hoog aangeschreven. Het onderzoek gaat onder meer over de manier waarop wetenschappelijke kennis in de maatschappij wordt toegepast en gewaardeerd, over de mate van disciplinevorming en over grondslagen van de wetenschap, Wetenschappelijk directeur Wijnand Mijnhardt zou in de toekomst de onderwijskant van het instituut verder willen uitbouwen “De masters lopen goed. Het zijn intensieve tweejarige masteropleidingen met zo’n vijftien studenten. Zij komen na de opleiding goed terecht, veelal in het onderzoek. Vanaf september as ze geïntegreerd tot één opleiding.” Maar het instituut zou daarnaast graag een universiteitsbrede bachelorcursus voor haar rekening nemen. “Het is goed als wetenschapsgeschiedenis en nadenken over het vakgebied deel uitmaakt van het onderwijsprogramma”, zegt Mijnhardt.”Nu bestaat er een minor ‘Reflectie op wetenschap’. Dat is wat vrijblijvend. We zouden reflectie meer willen inbedden in het onderwijsprogramma van de universiteit. Wat mij betreft zou dat een verplichte cursus zijn. Maar het zou ook, op vrijwillige basis, een meer prominente positie moeten krijgen.”
Hofnar
Het Descartes Centre is een voorbeeld van interdisciplinair werken. Mijnhardt “Wij zijn een soort hofnar van de universiteit die wetenschappers een spiegel voorhoudt en laat nadenken: ‘waar zijn we nu mee bezig en waarom?’” Niet dat het Centre alleen maar in interdisciplinair werken gelooft . “Wij kijken hoe de ontwikkeling van de wetenschap binnen verschillende vakgebieden verloopt. Zelf denk ik dat het goed is om brede bacheloropleidingen te hebben en meer disciplinair gerichte masters.”
Volgend jaar is belangrijk voor het Descartes Centre . Het instituut viert in 2012 haar vijfjarig bestaan en dat betekent dat de universiteit moet aangeven of ze met het instituut door wil gaan. “Je zou kunnen zeggen dat we een experiment zijn”, zegt wetenschapsdirecteur Mijnhardt. “En om te weten of we op de goede weg zijn, vroegen we een beoordeling door een internationaal adviescommissie met mensen die op dit gebied toonaangevend zijn. Geen visitatie in de strikte zin maar wel een heel serieuze beoordeling.”
Financieel afhankelijk
De commissie zegt op basis van het materiaal en de gesprekken met staf en docenten dat het instituut een unieke positie heeft. Binnen de universiteit, omdat dit instituut alle faculteiten samen weet te brengen, nationaal omdat er nergens dergelijke interdisciplinaire instituten zijn w en de kwaliteit van de onderzoekers heel goed is. Om die reden heeft het instituut ook internationaal toekomst en heeft het zelfs aantrekkingskracht op internationale wetenschappers en studenten om naar Utrecht te komen.
Maar er is ook een gevaar. Voor de financiering is het instituut afhankelijk van de faculteiten. Alle leden zijn gelieerd aan het Descartes Centre, maar zijn formeel verbonden aan hun faculteit. En in tijden van bezuinigingen dreigt voor een buitenbeetje als het Descartes Centre al snel het risico van korting. “Die tendens zie je vaker”, zegt Mijnhardt, “maar ik heb wel hoop. Bij de beta’s zie je dat bij de bezuinigingen de wetenschapshistorici gespaard zijn gebleven. En als rector Bert van der Zwaan zegt dat de Utrechtse universiteit meer wil zijn dan een koekjesfabriek, horen wetenschapsgeschiedenis en wetenschapsfilosofie er ook bij.
Mijnhardt hoopt dat het Descartes Centre de kans krijgt verder te gaan. Pas later dit jaar zal duidelijk worden wat het effect van de visitatie zal zijn en of het Descartes Centre door mag gaan met het uitbouwen van het onderwijs- en onderzoek van de geschiedenis en filosofie van de wetenschap.