'Het systeem werkte onvoldoende'

De wetenschap moet goed kijken naar het klimaat waarin Diederik Stapel kon frauderen, vindt Robbert Dijkgraaf, president van wetenschapsgenootschap KNAW. “We kennen wel meer fraudegevallen, maar dit?”“Het is allemaal zo erg als we in onze ergste nachtmerries vreesden”, zegt natuurkundige Robbert Dijkgraaf, president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. “Dat hij minstens acht jaar lang zo’n toneelstuk kon opvoeren, dat tart ons geloof.” Hij vindt het vooral erg dat zoveel jonge wetenschappers hierdoor schade oplopen. “Dat doet me zo versteld staan.”De hele Nederlandse wetenschap moet zich dit aantrekken, vindt Dijkgraaf. “We moeten goed kijken naar het klimaat en de cultuur die dit mogelijk hebben gemaakt. Denk aan het intimiderende karakter van de steronderzoeker, de directe collega’s die niet goed genoeg hebben opgelet, de data die niet werden gedeeld… De wetenschap moet juist kritisch en transparant zijn.”“Het systeem heeft gewoon niet goed genoeg gewerkt. Uiteindelijk kwam de fraude boven water, maar het heeft veel te lang mogen duren. Het lijkt me een drama voor de jonge mensen die hij heeft beschadigd. Geef hun de kans om het gat op hun cv te vullen dat hij geslagen heeft.”Eén van de belangrijkste lessen is volgens Dijkgraaf dat wetenschappers correct met hun data moeten omgaan. “Dat punt blijkt relevanter dan we dachten. We weten wel dat psychologen hun data minder vaak met elkaar delen dan andere wetenschappers; dat heeft ook wel een reden, want het is vaak kleinschaliger onderzoek. Maar dat is geen excuus. De KNAW heeft samen met NWO een instituut opgericht voor het delen van data in de geesteswetenschappen, en dat is nu nog belangrijker.”Of dit nieuws wereldwijde impact heeft? “Het reikt verder dan alleen het Nederlandse onderzoek”, vindt Dijkgraaf. “De details van dit verhaal zullen zeker aanspreken.”Lees hier alle artikelen over het rapport Levelt en de affaire Stapel