Instroom deeltijders aan UU gehalveerd

Deeltijdopleidingen zien hun studentenaantallen fors teruglopen. In Utrecht en Groningen is de instroom bij sommige opleidingen gehalveerd. De langstudeerboete kan wel eens de doodsteek zijn.

Welgeteld vier nieuwe studenten trok de deeltijdopleiding geschiedenis van de Rijksuniversiteit Groningen dit collegejaar. In vorige jaren waren dat er zo’n vijftien tot twintig zegt coördinator Remi van Schaïk. Ook de deeltijdopleidingen van de Universiteit Utrecht kregen het zwaar te verduren. De instroom bij de bachelors halveerde: van 216 in 2010 naar 115 in 2011. Alleen bij Onderwijskunde en Kunstgeschiedenis bleef het animo op peil. Bij Geschiedenis, Godgeleerdheid, Nederlands en Wijsbegeerte  schreven zich zo’n 60 procent minder studenten in.
Langstudeerboete
Bij de deeltijdopleiding Nederlands van de UU begonnen dit collegejaar zestien studenten, zegt hoogleraar en opleidingsdirecteur Paul Wackers. “Net genoeg om de boel in de lucht houden.”
De teruglopende belangstelling is volgens de coördinatoren een gevolg van een opeenstapeling van maatregelen in het hoger onderwijs. Studenten die al een bachelor- of masteropleiding hebben afgemaakt, betalen sinds september 2010 het instellingscollegegeld dat kan oplopen tot enkele duizenden euro’s. Deeltijders die nog geen hoger onderwijsdiploma haalden, betalen het reguliere collegegeld, maar als ze uitlopen moeten ze vanaf september 2012 een langstudeerboete betalen.
En daar wringt de schoen. Universitaire bacheloropleidingen duren in de deeltijdvariant gemiddeld vijf tot zes jaar – een keer zo lang als hun voltijdse variant. Maar staatssecretaris Zijlstra wil van dat verschil af. Ook deeltijdstudenten mogen van hem maximaal één jaar uitlopen op de nominale duur van de voltijdopleiding, daarna krijgen ze een boete.
Deeltijders moeten door die maatregel vanaf het vijfde studiejaar 3063 euro extra collegegeld betalen. Wanneer ze dus hun standaard studieprogramma volgen en al hun vakken in één keer halen, krijgen ze toch een boete tijdens hun laatste (twee) jaar.
Onevenredig hard
Staatssecretaris Zijlstra laat op dit moment onderzoek doen naar het ‘karakter’ en de ‘definitie’ van deeltijdstudies. Vorige maand maande de Eerste Kamer hem nog om haast te maken met een oplossing voor deeltijdstudenten. Volgens de senatoren worden zij “onevenredig hard” getroffen door de langstudeermaatregel. Deeltijders kunnen alleen even snel studeren als het niveau van de opleidingen wordt verlaagd of wanneer studenten meer vrijstellingen krijgen. Daarmee schaft Zijlstra feitelijk de deeltijdstudies af, schreven de senatoren in een brief aan de bewindsman.
Remi van Schaïk van de RUG vreest ook dat het die kant opgaat. De deeltijdopleidingen blijven daar voorlopig bestaan “in de hoop dat de politiek ooit nog tot bezinning komt”. Wel worden de avondcolleges voor propedeusestudenten afgeschaft omdat er geen geld meer voor is. Voor de vier huidige propedeusestudenten bij Geschiedenis komt er een aparte regeling. Komend semester worden de colleges voor hen overdag op video opgenomen. Nieuwe deeltijdstudenten krijgen volgend studiejaar niet langer een standaard programma aangeboden, maar “een persoonlijke route”.
Veel huidige studenten van Van Schaïk krijgen vanaf september een boete opgelegd. Een aantal heeft bij zijn werkgever meer faciliteiten weten te bedingen, thuis afspraken gemaakt en met ondersteuning van Van Schaïk de versnelling ingezet. Het gaat om derde- en vierdejaars studenten, die dus in hun tweede bachelorjaar zitten, verduidelijkt Van Schaïk. “Zij gaan dus hoe dan ook last krijgen van de langstudeerboete, maar op deze manier kan de schade voor hen nog enigszins beperkt blijven.”
Nederlands Utrecht
Ook bij de deeltijdopleidingen van de Universiteit Utrecht kan niet overal meer in de avonduren gestudeerd worden. Bij de opleiding Nederlands lukt dat voorlopig nog. “Maar als er aankomend jaar nog minder aanmeldingen zijn, wordt het lastig”, zegt onderwijsdirecteur Paul Wackers. “Overdag college volgen is voor veel van onze studenten geen optie. De meesten werken fulltime en hebben een gezin. We hebben het bijvoorbeeld over tweedegraads leraren die hun eerstegraads lesbevoegdheid willen halen.”
De meerderheid van Wackers’ studenten doet zes tot zeven jaar over zijn bacheloropleiding, die minimaal vijf jaar duurt. “Ik begrijp niet hoe je kunt zeggen dat deze studenten maar even snel moeten gaan studeren als voltijders. Dat kan alleen door het programma in te krimpen en het niveau te verlagen. Dat kan niet. Een deeltijddiploma moet dezelfde waarde hebben als een voltijddiploma.”
De staatssecretaris zegt eigenlijk dat hij deze hardwerkende studenten niet wil, zegt Wackers. “Ik sluit niet uit dat sommige studenten die nog een jaar of anderhalf voor de boeg hebben deze zomer zullen stoppen. Ze kunnen zich de boete gewoonweg niet permitteren.”
Hij merkt ook dat nieuwe studenten worden afgeschrikt. Er komen veel minder belangstellenden naar voorlichtingsbijeenkomsten. “Ik hoop heel erg dat de rechtszaak van de studentenbonden iets uithaalt. Ik hoop op rechtvaardige wetgeving.” 
Het argument van de staatssecretaris dat de deeltijdopleiding als sluiproute zal worden gebruikt door langstudeerders deelt Wackers niet. “Ik begrijp de redenering, maar ik denk niet dat het zo werkt. In deeltijd studeren is helemaal niet leuk en erg zwaar.”
Fysiotherapie-wetenschap Utrecht
“Wij kúnnen helemaal niet gebruikt worden als sluiproute”, zegt Manon Kluijtmans, opleidingsdirecteur van de masteropleidingen verplegingswetenschap en fysiotherapie-wetenschap aan de Universiteit Utrecht. “Onze masters worden alleen in deeltijd aangeboden en duren twee jaar. Studenten kunnen het programma ook niet versneld volgen.” Studenten die niet al hun vakken in één keer halen, zitten dus automatisch aan een langstudeerboete vast.
Ze maakt zich vooral zorgen over de instroom van nieuwe studenten. “Tachtig procent van onze studenten is na twee jaar ook echt afgestudeerd, dat is een enorm goed rendement. Maar leg dat maar eens uit aan aankomende studenten die veel tijd en energie moeten investeren in een opleiding naast hun baan. De vraag is of mensen het risico willen nemen.” De meeste studenten van Kluijtmans zijn eind twintig, hebben een hbo-bachelordiploma, aangevuld met een premaster-certificaat en werken naast hun opleiding parttime in de zorg. De langstudeerboete werkt afschrikwekkend, merkt ze. “Dit jaar is het ons gelukt om genoeg studenten te trekken, maar of dat aankomend jaar weer lukt? We zullen enorm moeten investeren in voorlichting.”
Een wrange situatie, vindt Kluijtmans. “Onze master sluit prima aan bij het idee van ‘leven lang leren’ dat tot voor kort gepromoot werd. Wij richten ons op mensen die werkzaam zijn in de zorg, een sector waar het carrièreperspectief gebrekkig is en het verloop groot. De langstudeermaatregel past daar totaal niet bij.”