'Laat NWO zijn reviewers betalen'

Een groep Nederlandse wetenschappers wil niet langer gratis werken voor onderzoeksfinancier NWO en eist betaling voor reviews en commissiewerk. NWO weigert, maar de initiatiefnemers zetten door. In het voorjaar van 2010 kreeg hoogleraar Hans Radder van de Vrije Universiteit een idee. NWO vroeg hem om reviewwerk te doen, maar waarom zou hij daar geen honorarium voor vragen? Of moest hij het in zijn vrije tijd doen? “NWO reageerde nogal bits”, zegt Radder. Met twee collega's schreef hij daarop een verklaring. Een groep van 71 wetenschappers van allerlei universiteiten ondertekende die, waaronder bekende namen als Paul Cliteur, Herman Philipse en Dorien Pessers. Begin dit jaar stuurden ze hun open brief de wereld in. “Sindsdien heb ik voor NWO geen reviews hoeven doen”, zegt Radder. Eigenlijk zijn die reviews zelf niet eens het probleem, vindt hij. “Het gaat om het evenwicht. Wetenschappers zitten klem tussen universiteit en NWO. Er is honderd miljoen van het universitaire budget naar NWO verschoven. De facultaire budgetten worden steeds meer afhankelijk van het succes bij het aanvragen van subsidies. En dan moeten wij ook nog het belangrijkste werk doen: elkaars onderzoeksvoorstellen beoordelen.”  Het zou goed zijn om de verborgen kosten van het NWO-systeem duidelijk te maken, meent hij. “De kosten worden meteen helder als we een redelijke vergoeding voor het werk vragen. Die vergoeding zal natuurlijk naar de vakgroep gaan, niet naar de wetenschapper zelf. De kosten voor het reviewwerk worden wel gemaakt, alleen blijven ze tot nog toe buiten beschouwing en vallen ze binnen de salarissen die de universiteiten uitbetalen.” En dan heeft hij het nog niet eens over de tijd die het kost om zelf een aanvraag bij NWO in te dienen. “Je moet alles helemaal dichttimmeren en alle commentaar vóór zijn, omdat de kleinste kritische opmerking er al voor zorgt dat je het geld niet krijgt. Zo'n voorstel is al snel een bladzijde of twintig. Het kost allemaal vreselijk veel tijd en de kansen op succes zijn zeer klein.” Deze kosten zouden misschien geen bezwaar zijn, als de verdeling van middelen door NWO feilloos gebeurde. “Maar dat is zeer de vraag”, zegt Radder. “Bij NWO beoordeelt men vooral plannen voor onderzoek, en veel minder de resultaten ervan. Aan de universiteiten hebben we een traditie van onderzoeksvisitaties, waarin juist de resultaten worden belicht. Daar wordt steeds minder naar gekeken.” NWO laat weten de zorgen van Radder en zijn mede-ondertekenaars te delen. Doordat er in Nederland weinig geld beschikbaar is voor wetenschappelijk onderzoek, zijn er nu eenmaal veel meer aanvragen dan er budget is. De onderzoeksfinancier kan weinig doen aan “de discrepantie tussen de hoeveelheid werk die het aanvragen en beoordelen van onderzoek met zich meebrengt, en de geringe honoreringskansen”. Maar NWO vindt het geen goed idee om reviewers te gaan betalen. Als ze dat zou doen, blijft er minder geld over voor onderzoeksfinanciering. Bovendien zouden alle partijen van het reviewwerk profiteren: reviewers kunnen aanhaken bij “cutting edge kennis” en de aanvragers krijgen feedback, aldus NWO.