Na uitstel langstudeerboete hoopt oppositie op afstel
Tegenstanders van het kabinet reageren verheugd op het nieuws dat de langstudeermaatregel een jaar wordt uitgesteld. “Goed nieuws, want van uitstel komt afstel.”
“Zestigduizend studenten hoeven komend jaar nog geen drieduizend euro extra collegegeld te betalen”, zegt Guy Hendricks van het Interstedelijk Studenten Overleg tevreden. “De protesterende studenten op het Malieveld hebben meer effect gehad dan veel mensen hadden verwacht. We zijn er nog niet, maar dit is een stap in de goede richting.”
Glas champagne drinken
“Goed nieuws, want van uitstel komt afstel”, reageert ook Jasper van Dijk, kamerlid van de Socialistische Partij. “Hier ga ik zeker een glas champagne op drinken. Maar we zijn er nog niet. Studenten moeten nu druk blijven uitoefenen en alles op alles zetten om de hele maatregel van tafel te krijgen.” Van Dijk beloofde de protesterende studenten gisteren dat de maatregel niet door zou gaan. Als die niet in de Tweede Kamer zou sneuvelen, dan in de Eerste Kamer, voorspelde hij.
Ook D66 spreekt van een “goede eerste stap”, maar het uitstel neemt volgens kamerlid Boris van der Ham de onrechtvaardigheid niet weg. “Nog steeds moeten de huidige studenten de langstudeerboete betalen, alleen gaat het dan een jaar later gebeuren.” Zelf gaat hij een amendement indienen om de huidige studenten helemaal te ontzien. “De kans is klein, maar misschien krijgen we daar een meerderheid voor.”
Gereformeerden
Vorige week liet de SGP al weten dat de maatregel een jaar zou moeten worden uitgesteld. Gisteren diende de partij daartoe een amendement in. De kleine gereformeerde partij is belangrijk voor de coalitie, die in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft. Een woordvoerder weet nog niet of het kabinet de maatregel inderdaad een jaar uitstelt, maar “ het zou goed zijn als het zo is.”
Op grond van Haagse bronnen meldde RTL Nieuws gistermiddag dat de langstudeerboete een jaar wordt uitgesteld. Inmiddels heeft staatssecretaris Zijlstra een brief aan de Tweede Kamer gestuurd waarin het uitstel wordt toegelicht. Het uitstel geeft studenten een jaar de tijd om zich voor te bereiden op invoering van de maatregel, staat in de brief.
Uitgestoken hand
Behalve de boete voor langstudeerders is ook de bezuiniging van 190 miljoen euro op universiteiten en hogescholen een jaar uitgesteld. Minister Van Bijsterveldt en staatssecretaris Zijlstra reiken hun critici “een uitgestoken hand”.
Er was niet genoeg steun voor een snelle invoering van de plannen, erkennen de bewindslieden in de brief aan de Tweede Kamer die ze woensdagavond verstuurden. Ze willen tegemoet komen aan de zorgen die binnen en buiten het parlement leven, schrijven ze.
De kosten van het uitstel (370 miljoen euro) worden opgevangen binnen de OCW-begroting. Er gaat minder geld naar de voorgenomen prestatiebeloning voor leraren, de maatschappelijke stage en de ontwikkeling van centrale toetsen in het basis- en voortgezet onderwijs en mbo. De precieze uitwerking volgt in de Voorjaarsnota.
Temporiseert
Naast de langstudeermaatregel en de korting op het hoger onderwijs “temporiseert” het ministerie ook de omstreden bezuinigingen op passend onderwijs.
De bewindslieden benadrukken dat uitstel van de plannen geen afstel betekent. “De te behalen doelen uit het regeerakkoord blijven onverminderd van kracht.” Maar betrokkenen hebben nu meer mogelijkheden om zich voor te bereiden op wat komen gaat.
Steun VVD en CDA
Regeringspartijen VVD en CDA vinden het niet erg om de langstudeermaatregel een jaar uit te stellen. “Komt tegemoet aan kritiek studenten en oppositie”, twittert VVD-kamerlid Anne-Wil Lucas.
Ook CDA’er Sander de Rouwe vindt het SGP-voorstel om de langstudeermaatregel een jaar later van start te laten gaan “constructief”.
Naar schatting zijn er zestigduizend langstudeerders, die komend jaar drieduizend euro extra collegegeld zouden moeten betalen. Die inkomsten (180 miljoen euro) loopt het ministerie van OCW mis, als de maatregel pas een jaar later van kracht wordt. “Er wordt gewerkt aan dekking SGP-amendement om langstudeerregeling jaar uit te stellen”, aldus VVD-kamerlid Anne-Wil Lucas op Twitter.
Geen afstel
In ieder geval is de maatregel niet van de baan, twittert ze erachteraan: “Geen afstel langstudeerregeling. Nodig om te kunnen investeren in kwaliteit onderwijs. Dat is en blijft het doel!”
Het kabinet wil studenten drieduizend euro extra collegegeld vragen als ze langer dan een jaar uitlopen in hun bachelor- of masteropleiding. Studenten en oppositie hebben veel kritiek op de maatregel, vooral omdat ook de huidige studenten het verhoogde collegegeld moeten betalen, terwijl ze daar in hun eerdere studiejaren geen rekening mee hadden kunnen houden.
“Zijlstra heeft gelijk”
De juridische bezwaren tegen de langstudeermaatregel snijden geen hout. Volgens de Tilburgse hoogleraar onderwijsrecht Paul Zoontjens weet Zijlstra vrijwel alle punten te weerleggen. Althans, alle juridische punten.
“Ik moet nog zien dat deze wet ongeschonden door de Tweede en Eerste Kamer komt”, zei hoogleraar Paul Zoontjens woensdagmiddag, nog voor duidelijk werd dat de maatregelen een jaar uitstel krijgt. “Maar als dat lukt, zal het een moeilijk verhaal worden om de wet bij de rechter aan te vechten.”
Rechtszekerheidsbeginsel
Advocatenkantoor Stibbe, dat in opdracht van studentenorganisaties het wetsvoorstel tegen het licht heeft gehouden, wijst naar het rechtszekerheidsbeginsel. Maar die vlieger gaat niet op: grondwettelijk mogen Nederlandse rechters wetten niet aan ongeschreven recht toetsen, dus ook niet aan het rechtszekerheidsbeginsel.
Ook de genoemde internationale verdragen zullen geen soelaas bieden. In één ervan staat inderdaad dat het hoger onderwijs op den duur kosteloos moet worden, maar de rechter kan daar weinig mee. “Er staat geen norm in dat verdrag waaraan de rechter kan toetsen”, aldus Zoontjens. “Uit de jurisprudentie blijkt dat dit artikel om die reden terzijde wordt geschoven.”
Deeltijdstudenten hebben een punt
De enige zwakke passage in Zijlstra’s betoog gaat over deeltijdstudenten, denkt de hoogleraar. De hbo’ers onder hen studeren net zo snel als de voltijd-hbo’ers, dus die zouden nog onder de langstudeermaatregel kunnen vallen. Universitaire deeltijders doen langer over hun studie dan hun voltijdcollega’s, erkent ook Zijlstra, maar hij stelt dat het er te weinig zijn om rekening mee te houden.
Zoontjens: “Deze studenten zouden straks naar de rechter kunnen stappen, omdat Zijlstra ongelijke gevallen – deeltijd- en voltijdstudenten – gelijk wil behandelen. Dat komt neer op ongelijke behandeling.”
In het debat over de wet spelen niet alleen juridische argumenten een rol, benadrukt Zoontjens. “Aan deze wet blijft toch de geur hangen dat studenten onbehoorlijk behandeld worden, met name de bestaande studenten. Daar moet het parlement zich over uitspreken.”
Hoger Onderwijs Bureau/EJH