Rector Van der Zwaan: ‘Grootste uitdaging is aanpak paradoxale student’

Motivatiegesprekken vooraf, tien brede ‘instroompoorten’, een strakker tutoraat plus bindend studieadvies en striktere toetsing met meer feedback. Dat zijn de contouren van het aangepaste Utrechtse onderwijsmodel waarmee rector Bert van der Zwaan de onzekere, ongemotiveerde student bij de les wil houden.De universiteit loopt aan tegen de grenzen van ‘de universiteit voor velen’, zo constateert rector Bert van der Zwaan maandag tijdens de opening van het academisch jaar. Studenten noemt hij ‘paradoxale studenten’, op het eerste gezicht zelfbewust en onafhankelijk, maar in werkelijkheid vaak onzeker en niet altijd even gemotiveerd. Ze studeren ‘parttime’ en werken steeds meer om bij te verdienen.Hoe krijg je deze studenten gemotiveerd? Dat is volgens Van der Zwaan de grootste uitdaging van de universiteit. “Als studenten bij de universiteit Utrecht ‘binnen’ zijn, moeten we ze duidelijk maken dat een tijd van hard werken is aangebroken. Een universiteit is geen hbo. Hier leer je zelfstandig denken, wil je je voortdurend verbeteren en je grenzen verleggen.” Gedroomde universiteitIn zijn gedroomde universiteit bevinden zich niet alleen excellente, maar vooral gemotiveerde studenten. Onderwijs is een opwindende zoektocht naar eigen competenties. En al vanaf het allereerste begin is er een combinatie van onderwijs en onderzoek. ‘Niet probleem gestuurd, maar onderzoek gestuurd onderwijs.’ De universiteit wil niet groter worden om meer geld binnen te halen, maar wordt gewaardeerd vanwege haar maatschappelijke bijdragen en het werken aan de grenzen van het weten.Op dit moment werkt de universiteit aan een verbetering van het Utrechtse onderwijsmodel. Met het vorige model liep Utrecht lange tijd voorop, maar nu is het tijd voor verbetering, aldus Van der Zwaan. Hij lijkt weinig heil te zien in selecteren aan de poort op basis van cijfers. Hij wil liever motivatiegesprekken, gecombineerd met een strak tutoraat plus een hoger bindend studieadvies en een aangescherpt eerste jaar waar studenten leren studeren. Van der Zwaan grijpt ook terug op een oud idee om een breed eerstejaarsprogramma te creëren. Hij pleit voor ‘tien instroompoorten’ waarvan het voordeel is dat studenten makkelijker kunnen switchen van studie en dus minder snel een jaar verliezen. Maar tegelijkertijd zegt hij ook dat studenten gewoon disciplinair kiezen moeten kunnen kiezen.Meer interactieVan docenten vraagt hij een goede interactie met de studenten. Dit kan in kleine werkgroepen, maar een goed hoorcollege door de juiste docent kan volgens Van der Zwaan ook heel inspirerend zijn. Een cruciale rol speelt het toetsen. “Vertel de student waar hij zich kan verbeteren en geef veel, snel en persoonlijk feedback in plaats van cijfers.”De universiteit moet wetenschappers strenger selecteren op onderwijskwaliteit. En dan moet je goed onderwijs ook belonen. Daarom zijn er teaching-fellows ingesteld, topdocenten die worden vrijgesteld om het onderwijs te innoveren. Gemengde reactiesStudenten reageerden wat gemengd op de toespraak van Van der Zwaan. “Ik vind de term paradoxale student niet helemaal eerlijk”, zeggen Fé de Jonge en Linda Coomans, bestuursleden van de stichting OER, de stichting die onafhankelijk onderzoek doet naar het Utrechtse onderwijs. “Studenten moeten bijverdienen om rond te komen. Het wil helemaal niet zeggen dat ze niet gemotiveerd zijn.” De studenten vinden het goed dat de rector de relatie met de docent wil verbeteren. “De praktijk is dat veel studenten meer heel weinig contacturen hebben. Daar moet wat aan gedaan worden.” Meer feedback bij toetsen is een goed idee. “Het zou best kunnen zijn dat wij onderzoek gaan doen naar de toetsing.”Ook bij belangenorganisatie Vidius vond men de beschrijving van de paradoxale student ‘scherp aangezet’. “Natuurlijk zijn er studenten die minder gemotiveerd zijn, maar je kan dat niet in het algemeen zeggen. Bovendien worstelen studenten in die levensfase met de keuzes die ze moeten maken,” meent voorzitter Tjolina Proost. Vidius is positief over de onderwijsverbeteringen die de rector voorstelt, zoals de brede bachelor en de toetsing met feedback, en is heel benieuwd naar de concrete uitwerking. (hoofdfoto is gemaakt door Wieke Eefting, foto in verhaal door Ernst-Jan Hamel)