'Sleutelgebieden zijn een mislukking'

Ze hebben de wetenschap bepaald niet vooruit geholpen, al die dure topinstituten, sleutelgebieden en regieorganen. Sterker nog, de wetenschapsgebieden die extra aandacht kregen, doen het minder goed dan de rest, meldt het Rathenau Instituut.Onder de vlag van ‘focus & massa’ zijn de afgelopen jaren allerlei debatten gevoerd en maatregelen getroffen. Nederland zou te klein zijn om het hele spectrum van de wetenschap te bestrijken; daarom moesten wetenschappers de krachten bundelen en uitblinken in een paar zorgvuldig gekozen wetenschapsgebieden.Het ministerie van Economische Zaken zag wel brood in de sleutelgebieden chemie, high-tech systems, materialen, water en food & flowers. Het ministerie van OCW wilde ICT, genomics en nanowetenschap versterken. Maar in een vernietigend rapport trekt het Rathenau Instituut een heldere conclusie: alle inspanningen lijken vergeefs geweest.Je zou verwachten, zo redeneren de onderzoekers van het Rathenau Instituut, dat deze gebieden dankzij de steun van de overheid harder groeien dan de rest van de wetenschap en dat ze meer publicaties opleveren. Op het wereldtoneel zou de rol van Nederland op deze gebieden moeten groeien.Maar nee. In verhouding tot de rest van de wetenschap – met name het biomedische onderzoek – krimpen de ‘focusgebieden’: het zijn juist de verliezers. Alleen de prestaties van genomics en het wateronderzoek nemen toe.Rathenau weet niet precies hoe het komt dat het beleid zo weinig effect heeft gehad, maar spreekt wel een vermoeden uit. De strategieën van de ministeries, onderzoeksfinancier NWO en de universiteiten werken langs elkaar heen. Daar komt nog bij dat het huidige wetenschapssysteem subsidies en stimulansen goed weet te ‘absorberen’: de invloed van de overheid lijkt klein.In de wetenschap is de specialisatie dus niet toegenomen: niet binnen Nederland, en ook niet in vergelijking met andere landen. En dat is ook niet verbazingwekkend, vinden de onderzoekers. Het Nederlandse wetenschapssysteem is nu eenmaal tamelijk groot en uit de internationale data blijkt dat grote wetenschapsgebieden minder gespecialiseerd zijn.Het Rathenau Instituut oppert dat sterke regie misschien een beter resultaat oplevert als daar niet de ambitie achter schuilgaat om het hele wetenschapssysteem te veranderen. Misschien is er weinig mis met de specialisatie van de Nederlandse wetenschap, want die is vergelijkbaar met die van andere landen. Wie bijvoorbeeld food & flowers wil stimuleren, geeft wat extra geld aan Wageningen en laat het onderwerp verder rusten.Hoger Onderwijs Persbureau