Surinamers: sterk of snel. Latino's: tactisch zwak
Voetbalcommentatoren. Uitgesproken racistisch zijn niet, maar ze beschrijven spelers wel op een manier die etnische stereotypen onderstrepen, aldus promovendus Jacco van Sterkenburg.
Mooi actie van Romano Denneboom, met dat sterke lichaam. Of: daar komt de snelle Ejerio Elia. En: Suarez is een speler die voor zijn eigen succes gaat.
Zomaar drie opmerkingen die een voetbalcommentator tijdens een voetbalwedstrijd maakt. Onschuldig materiaal, zou je denken.
Toch is de woordkeuze van de voetbalcommentator minder onschuldig dan je denkt, stelt Jacco van Sterkenburg. Van Sterkenburg promoveert 27 juni op het onderwerp etniciteit in de sportmedia. Volgens hem gebruiken Nederlandse voetbalcommentatoren hardnekkige stereotypen ten aanzien van voetballers van Surinaamse en Latijns-Amerikaanse afkomst.
RTL Voetbal
Van Sterkenburg analyseerde de spelersbeschrijvingen van voetbalcommentatoren in het programma RTL Voetbal, dat in het seizoen 2007/2008 elke zondagavond samenvattingen van Eredivisiewedstrijden uitzond.
Uit zijn analyse blijkt dat spelers van Surinaamse afkomst vaak worden beschreven op basis van hun lichamelijke voorkomen of fysieke kwaliteiten. Latijns-Amerikaanse spelers worden relatief vaak beschreven als tactisch zwak, of zoals in geval van bijvoorbeeld de Uruguayaan Luis Suarez, vooral uit op eigen succes.
Maar Luis Suarez is toch vaak egoïstisch, en Romano Denneboom is oersterk? Logisch toch dat commentatoren dat zeggen?
Van Sterkenburg: “Tuurlijk, je moet in onderzoek rekening houden met de eigenschappen van individuele spelers. Maar feit is dat in meerdere onderzoeken in binnen- buitenlands het gebruik van het etnische stereotypen in sport is geconstateerd. Daar kan je uit aflezen dat er meer speelt. Door elke keer de stereotypen te herhalen, worden de stereotypen een waarheid op zichzelf. Dan ga je denken dat Latijns-Amerikaanse spelers altijd voor zichzelf gaan, dat het een natuurlijke eigenschap is.”
Is het de schuld van voetbalcommentatoren?
“Het is iets dat we allemaal doen. Verschil is dat zij het voor een miljoenenpubliek doen, en ik niet. Daarbij komt dat het alleen maar blanke mannen zijn die voetbalcommentator zijn. Dan krijg je al snel dit perspectief. Het zou goed zijn om een keer te discussiëren over het feit dat we alleen maar blanke commentatoren hebben. Een Surinaamse verslaggever zal ook stereotypen gebruiken, maar andere. Door meer diversiteit ontstaat er een diverser palet aan stereotypen.”
Waarom is het erg dat commentatoren de fysieke eigenschappen van een speler benadrukken?
“Praten over fysieke eigenschappen suggereert dat een speler goed is vanwege zijn natuurlijke aanleg. Terwijl die speler misschien wel keihard in het krachthonk heeft gewerkt. De woordkeuze van voetbalcommentatoren heeft mogelijk invloed op de tv-kijker en kan zo de beeldvorming over een etnische groep beïnvloeden buiten het voetbalveld. Het is een beeld dat niet bevorderlijk is voor de maatschappelijke positie van die groep.”
Waar komen deze stereotyperingen vandaan?
“Als je naar de wetenschappelijke literatuur kijkt dan vertonen dit soort beschrijvingen onder andere overeenkomsten met eeuwenoude koloniale stereotypen. Blijkbaar zijn die stereotypen diep ingesleten in onze samenleving.”