Universiteitsbladen in de wet?

Studenten, docenten, politici en wetenschappers zijn het er allemaal over eens: onafhankelijke universiteits- en hogeschoolbladen zijn belangrijk voor de meningsvorming binnen de instellingen. Waarom worden ze dan niet wettelijk beschermd? De meeste universiteiten hebben sinds jaar en dag een onafhankelijk weekblad, of anders een eigen nieuwswebsite. Dat geldt ook voor een handjevol grotere hogescholen. Maar de redacties staan vaak onder druk: sommige moeten gaan samenwerken met de PR-afdeling en andere mogen alleen nog maar op het intranet publiceren. Onlangs verdween het dagelijkse nieuws van de Radboud Universiteit achter de muren van het intranet.  Medezeggenschap is bij wet verplicht gesteld, omdat bestuurders tegenspraak nodig hebben. Studenten en medewerkers praten mee over belangrijke onderwerpen, dus ze willen graag goed geïnformeerd zijn. Toch moeten de onafhankelijke universiteits- en hogeschoolkranten vaak vechten voor hun bestaan, hoe belangrijk die ook zijn voor een cultuur van openheid en debat. Maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef“Universiteitsbladen en hun journalistieke onafhankelijkheid vallen onder de verantwoordelijkheid van een instelling”, aldus staatssecretaris Halbe Zijlstra in antwoord op kamervragen van de SP. “Wel ga ik ervan uit dat universiteiten hun maatschappelijke opdracht in acht nemen en aandacht schenken aan de bevordering van maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef. Een universiteitsblad met journalistieke onafhankelijkheid kan hierin een rol vervullen. Daarnaast is academische vorming, waarbij ruimte wordt gegeven aan debat en tegengestelde visies, onlosmakelijk verbonden met een universiteit.” Is dit antwoord afdoende of moet de politiek de bladen metterdaad beschermen tegen inmenging van het bestuur? Horen de universiteits- en hogeschoolkranten misschien in de wet thuis, net als de medezeggenschapsraden en examencommissies? Wettelijk regelen?“Dat vind ik niet zo’n gek idee”, zegt Marc Chavannes, NRC-columnist en hoogleraar journalistiek in Groningen. “De bladen zijn nuttig en belangrijk. Maar door het bedrijfsmatige denken gaan bestuurders die kranten soms als bedrijfsbladen behandelen. Raden van toezicht zouden dat niet moeten laten gebeuren. Misschien moet je dit wettelijk regelen, al aarzel ik daar wel over: er zijn al zo ontzettend veel goed bedoelde regels in dit land.” “Eigenlijk is het te gek voor woorden dat je zoiets wettelijk zou moeten afdwingen”, zegt oud-ambtenaar en jurist Peter Kwikkers, die ooit bij het Leidse universiteitsblad Mare werkte. “Het stuit me tegen de borst omdat de zaak zo klaar als een klontje is. Onderwijsbestuurders en raden van toezicht moeten er zelf voor zorgen dat hun instelling een onafhankelijke nieuwsvoorziening heeft. Maar als ze dat niet doen, dan zou de wetgever deze keus kunnen maken.” Onafhankelijk journalistiek orgaan“Juridisch zou het kunnen”, zegt ook de Tilburgse hoogleraar onderwijsrecht Paul Zoontjens. “Je zou er een recht van studenten van kunnen maken: die moeten onafhankelijk nieuws over hun instelling kunnen lezen. Of je zet in de wet dat een instelling een onafhankelijk journalistiek orgaan moet hebben. Maar we hebben in Nederland een traditie van zelfregulering als het om de pers gaat. Ik denk dat hierover pas serieus zal worden nagedacht als de universiteiten massaal de onafhankelijke universiteitsbladen opheffen.” “Wettelijke bescherming zou in ieder geval helpen”, zegt Sander Breur van de Landelijke Studenten Vakbond. “Een goed blad is een voorbeeld van kritische zelfreflectie aan een instelling. Maar ik durf niet te zeggen of je het zou moeten verplichten: dan zou je de situatie moeten vergelijken met andere soorten instellingen en hoe het daar geregeld is.” Censuur Radboud“Het is aardig dat Zijlstra een oproep doet aan bestuurders om de onafhankelijkheid van universiteitsbladen te respecteren, maar het is ook vrijblijvend”, vindt SP-kamerlid Jasper van Dijk, die hem vragen over censuur aan de Radboud Universiteit stelde. “Bestuurders kunnen nog altijd hun eigen afweging maken en het gevaar van censuur bestaat nog steeds. Daarom zal ik inderdaad voorstellen om de onafhankelijkheid van universiteits- en hogeschoolbladen wettelijk te regelen. Dat is nodig om tegenwicht te bieden aan de groeiende macht van voorlichters en PR-afdelingen.” “Iedere zichzelf respecterende universiteit of hogeschool moet eigenlijk een onafhankelijke krant hebben, en daar ook trots op zijn”, vindt ook zijn collega Anne-Wil Lucas van de VVD. Maar het gaat haar te ver om het af te dwingen. “Ik kan me voorstellen dat onafhankelijke nieuwsvoorziening helpt om problemen te voorkomen en discussies te voeren, maar het geen core business. Wel is het iets waarmee een instelling zich kan profileren.”