Utrechtse geofysicus verklaart curieuze vorm Banda-boog

Het ontstaan van de spectaculaire boog eilanden rondom de Banda Zee in Indonesië en het vulkanisme in het oosten van de Indonesische archipel zijn het gevolg van de beweging in noordelijke richting van de zogeheten Australische plaat. Met die stelling in het blad Nature Geoscience maakt de Utrechtse geofysicus Wim Spakman een einde aan een langdurige controverse onder geologen.Een alternatieve theorie was namelijk dat de verschijnselen in de omgeving van de Banda Zee het gevolg waren van de onderaardse beweging van twee verschillende platen, een vanuit zuidelijke en een vanuit noordelijke richting. Uit een door Spakman geïntroduceerde methode om de samenstelling van de diepe aardmantel te onderzoeken blijkt nu echter dat uitsluitend de beweging van de Australische plaat verantwoordelijk is voor de geologische processen in de betreffende regio.Die plaat, waarop onder meer het Australische continent ligt, duikt met een snelheid van 7-8 cm per jaar onder de plaat waarop Zuidoost-Azië ligt. Dat verklaart het grote aantal aardbevingen in de regio, waaronder de rampzalige Sumatra-beving van 5 jaar geleden. Dat proces is inmiddels zo’n vijftien miljoen jaar bezig en het ondergeschoven uiteinde van de Australische plaat is daarbij, naar nu blijkt, diep in de aarde weggezakt.Resultaat is een raadselachtige komvorm tot wel 700 km diepte waarin regelmatig sterke aardbevingen voorkomen. Spakman heeft nu ontdekt dat er veel meer ondergeschoven plaatmateriaal in de mantel aanwezig is dan verwacht werd. Een deel daarvan blijkt dus te bestaan uit weggezonken Australisch plaat waarbij de bovenste korstdelen aan het oppervlak zijn gebleven - de huidige eilanden van het Banda-gebied, onder meer de Molukken en Timor.De Utrechtse geofysicus deed zijn ontdekking met behulp van de tomografie. Daarbij wordt aan de hand van de snelheid van aardbevingsgolven door het onderaardse gesteente als het ware een scan van het binnenste van de aarde gemaakt.Wim Spakman: ‘Op basis van alléén de geologische opbouw is het zeer moeilijk om de ontwikkeling van het Bandagebied te reconstrueren. Daarom hebben we nu ook de geofysische opbouw van de diepe aardmantel bekeken’. Zo ontdekten we dat uitsluitend de Australische plaat verantwoordelijk is voor de gebeurtenissen die hebben geleid tot de huidige vorm van het gebied.Het artikel dat Spakman schreef samen met Robert Hall van de Royal Holloway University of London, verscheen 25 juli in Nature Geoscience. Ook in december 2009 verscheen al een mede door Spakman geschreven artikel in het gezaghebbende Amerikaanse blad.EH (Bron: Perscommunicatie UU)